An Drochaid Eadarainn Tha i seo 'na làraich-lìn a sholaraicheas dorust fosgailte do dhualchas beò na Gàidhlig mar a chìthear, a chluinnear 's a chleachdar a' là an-diugh ann an Gàidhealtachd na h-Albann Nuaidh.
An Drochaid Eadarainn
Ceap Breatainn an Ear-Dheas
Stòraidhean is Naidheachdan
Manadh air Iagan Caimbeulach
Facal-toisich
Tha fhios gu bheil an dà shealladh aig cuid a dhaoine `s iomadh naidheachd ann air rud a chaidh fhaicinn ro àm a thachartais. Bha Calum Caimbeul à Solas riamh ri taibhsearachd. Tha an stòraidh seo ag innse mu thuras a chunnaic e fhéin is bràthair athar, bodach nàbaidh a' tighinn chun an taighe gus a chéilidh dheanadh orra. Nuair a chaidh Calum astaigh dha `n taigh gus fàilt’ a chur air, cha robh sgeul air duine na duin’ a bhi ann.
Neach-aithris: Stéiseag Nic'Illeathain
It is well known that some folks have the second-sight. Many stories about something peculiar seen prior to an event are yet to heard. Malcolm Campbell was a bearer of this gift. One day as a young lad, he and his uncle saw an old fellow coming to visit. When Malcolm entered the house to greet him, he was nowhere to be seen.
Calum mac Ghilleasbaig Chaluim an Tàilleir
Chaidh Calum mac Ghilleasbaig Chaluim an Tàilleir a bhreith ann an àite ris an abradh iad `s an àm Solas. `S e Woodbine an t-ainm a th’air an àite an là an-diugh. Bha Calum `na sgeulaiche air leth aig a robh taosg naidheachdan air bòcain, ro-shealladh `s eachdraidh na coimhearsnachd. Bha e tric `na aoidh air chuireadh aig cruinnechaidhean far a robh naidheachdan `s a’ Ghàidhlig `gan innse. Bha Calum air leth fiosrachail mu cheòl Gàidhealach Cheap Breatainn agus `na fhear-teagaisg fìdhleireachd.
Neach-aithris: Stéiseag Nic'Illeathain
Malcolm Campbell of Woodbine, near Sydney River, was an exceptional informant on the traditions of his area. The Campbells originated in Kilmuir, Skye. Gifted with second sight, he could relate many stories of his experiences with portents of death. Malcolm was also knowledgeable of Scotch music and taught fiddling.
Ceap Breatainn an Ear-Dheas
Stòraidhean is Naidheachdan
Aig Gairm na Drochaide
Facal-toisich
Bho chionna treis, bha feadhainn nach robh glé chleachdte ri bruidhinn na Beurla. Tha iomadach naidheachd ann air Gàidheil a rachadh ceàrr `nan cainnt `s iad a’ feuchainn ri còmhradh `s a’ chànan eile. Tha `n storaidh ait seo ag innse mu bhodach a thug sgrìob air Baile Shudnaidh turas agus mar a chaidh an uagon mu choinneamh an éich nuair a dh’fheuch e ri seanchas a dheanamh anns a’ Bheurla.
Neach-aithris: Stéiseag Nic'Illeathain
Not so long ago, there were folks in Cape Breton who weren’t accustomed to speaking English. There are a lot of stories about people getting confused when attempting an English conversation. This funny story tells about a man who gets his word order mixed-up while trying to express himself in English.
Aig Gairm na Drochaid
Bha nàb' againn aon uair agus bha e an còmhnaidh a’ cuir a’ chairt air thoiseach air an each. Agus chaidh e ann latha astaigh a Shudnaidh dhan a’ wholesale. Agus choinnich e fear ann a’ shin. 'S thuirt e, dh’ fhoighneachd a’ fear dha - 's thuirt e ris, feumaidh gun do dh’ fhalbh e tràth an-diugh.
"'O gu dearbha, gu dearbha, dh’ fhalbh mi tràth an-diugh. Bha mi dìreach a-null mun choileach nuair a ghairm an drochaid.”
© Cruinneachadh Beul-Aithris Gàidhlig Cheap Breatainn, Sruth nan Gàidheal
Tar-sgrìobhadh: Sgioba a' Phroiseigt
A humorous anecdote about a man unaccustomed to speaking English who was mixed-up in his grammar.
Histoire d’un homme qui était connu pour « mettre la charrue avant les bœufs ».
Dòmhnall Mac a’ Phearsain
Rugadh Dòmhnall Mac a’ Phearsain ann am Boston Ùr, goirid do Dhrochaid Mhira. Thànaig Dòmhnall do Bhaile Shudnaidh `na dhuin’ òg far an do dh’obraich e mar stiùireadair bus fad bhliadhnaichean. `S ann à Uibhist a’ Chinn a Tuath a bha a chuideachd. Gàbhaidh measail air gabhail nan òran, `s gann gu robh cruinneachadh, céilidh na luadh ann far nach biodh Dòmhnall an làthair ag éirigh air seinn. Bha e `na bhall dìleas do Chomann Gàidhlig Cheap Breatainn.
Neach-aithris: Stéiseag Nic'Illeathain
Dan MacPherson was native to New Boston, near Marion Bridge. Dan came to Cape Breton as a young man spent may years as a bus driver. His antecedents were from North Uist. He was fond of singing Gaelic songs and was a frequent participant at Gaelic events. Dan was loyal member of the Cape Breton Gaelic Society.
Ceap Breatainn an Ear-Dheas
Stòraidhean is Naidheachdan
An Doideag Mhuileach
Facal-toisich
Naidheachd fhuadain mu bhana-bhuidseach ris an canadh iad an Doideag Mhuileach. Chaidh triùir iasgairean gu taigh na caillicheadh, feuch an togadh i soirbheas dhaibh. Thug i dhaibh snàithlean `s trì snaoimeannan air a bha ri fhuasgladh as deaghaidh a chéile. Chaidh sin a dheanadh aig muir. `S gann gun d’rinn iad an cladach dheth.
Neach-aithris: Stéiseag Nic'Illeathain
A migratory legend concerning a witch in Scotland, known as the Doideag Mhuileach. Three fishermen went to her house on a calm day to see whether she could raise a breeze for them. She gave them a thread with 3 knots which they were to open one after the other. They did so while at sea, and barely reached the shore.
An Doideag Mhuileach
Thàinig a’stòiraidh a leanas o Dhòmhnall MacFhionghain…. Bha e aon uair a’ fuireach air taobh a tuath a' Bhail’ an Ear … a' Bhèidh an Ear. Bha aon uair ann an Eilean Mhuile, cailleach bheag a’ fuireach ris an canadh iad An Doideag Mhuileach. Bha i mu chóig traighean a dh’ aìrde, agus glé leathan anns an màsan. Bha i `cumail amach gu robh cumhachd mór aic' air nithchean agus air nàdar dhaoine eile.
Latha do na làthaichean, chaidh triùir iasgairean amach a dh'iasgach ann am fianais taigh na caillich. Agus bha a’ mhuir glé chiùin, cho ciùin `s nach robh an t-iasg a’ gabhail ro mhath `s bu mhath leotha. Chual' iad mu dheoghainn na caillich fada roimhe sin. Agus rinn iad suas eatorra gun deigheadh iad gu taigh na caillich feuch a faigheadh iad amach an deigheadh aice air sìon a dheanamh air an son. Bha an taigh ùine bheag o `n a’ chladach agus bha móran sprèidh ag ionaltradh anns an achadh.
Agus, chuir a’ chailleach fàilte chridheil orra. Dh’inns iad dhi an gnothach air a robh iad `dol dha h-ionnsaigh agus thuirt i, “Gu dearra, ma `s urrainn dhomhsa sìon a dheanamh air ur son, nì mi e.”
“Uill,” ars’ às-an, “bidh sinn glé thoilichte.”
“Ma tha,” ars’ ise, “bheir mise dhuibh snàithlean.”
Snàithlean, sin agad snàth clòimh trì no ceithir a dh’ fhillte gus am biodh e car reamhar. Agus, chuir i trì snaoimeannan air. Is thuirt i, “Ma bha e ro chiùin `son an t-iasg a dh’ iasgach, fuasgail a’ cheud snaoim, agus bidh soirbheas na `s treasa agus gluaisidh am bàta air n-ais no air n-adhart mar `s math leibh.”
Thug iad taing dhi agus rinn iad sin. Chaidh iad amach an dàra h-uair agus nuair a dh’ fuasgail iad a’ cheud snaoim, bha am bàta a’ dol air n-adhart mar bu mhath leotha `s bha an t-iasgach glé mhath.
Ach co-dhiubh, smaointich aon fhear gum bu chòir dhaibh an dàra snaoim fhuasgladh feuch a robh cumhachd na caillich cho làidir `s bha i cumail amach. Seo a rud a rinn iad. Ach bha soirbheas ro làidir buileach. Agus, rinn sin diofar air an iasgach. Ach co-dhiubh, fhuair iad na bu mhath leotha do dh’ iasg. Agus bha latha brèagha, grianach ann. Agus rinn iad suas gu robh an t-àm aca a dhol gu tìr, a dhol dhachaigh. Agus thuirt fear dhiubh, “Seach gu bheil sinn réidh a dh’iasgaich `s gun d’fhuair sinn na bu mhath leinn dhe `n iasg, tha mise `dol a dh’fhuasgladh an treas snaoim, feuch a bheil cumhachd na caillich cho làidir `s tha i cumail amach.”
Seo a rud a rinn iad.
Ach, chaidh an t-uamhas ... mu làn buileach. Chuir e car dhen bhàta, chaill iad an t-iasg, chaill iad na ràimh, agus cha robh sìon ach gun d’fhuair iad fhéin beò gu tìr. Ach, cho grianach `s gu robh a’ latha, mun d’fhuair iad iad fhéin a shàbhaladh, dhùin na neòil agus chan fhaiceadh iad sìon. Ach co-dhiubh, nuair a fhuair iad gluasad mu `n cuairt air a’ chladach, thug iad sùil agus bha na h-adhaircean uile air an séideadh bhon a' spréidh.
Sin agad a’ rud a dhùin na neòil. Agus b’ e sin màthair cumhachd na caillich. Ach, ma dh’fhaoidte nach e `n fìrinn uile gu léir a th’ anns a’ sgeulachd seo. Ach, ma dh’ fhaoidte gu faigh sinn rudeigin às a bhios feumail co-dhiubh. Chan e rud math a th’ann do dhuine sam bith a bhith ro fhada `na bharail fhéin.
Sin agad stòiridh na caillich.
© Cruinneachadh Beul-Aithris Gàidhlig Cheap Breatainn, Sruth nan Gàidheal
Tar-sgrìobhadh: Sgioba a' Phroiseigt
A story illustrating the power of a Mull Witch.
Histoire illustrant les pouvoirs d’une sorcière de Mull.
Iain Raghnall MacÌgein
Rugadh Iain Raghnall MacÌgein agus chaidh a thogail ann an Allt nam Breac. Chuir e seachad a bheatha ann an Drochaid Mhira. `S ann do mhuinntir Uibhist a Tuath a bhuineadh a chuideachd. Nuair a chaidh e dha `n sgoil air Rathad Bengal, `s ann `s a' Ghàidhlig a bha `ad a' teagasg, is mar sin thog e sgilean leughaidh is sgrìobhaidh. `S e obair nan rathaidean agus saorsainneachd a bu chosnadh dha. Aig aois 81, bha e fhathast a' togail thaighean! Bha e làn naidheachdan is òran, agus bheireadh e mach a' loidhne cuideachd.
Neach-aithris: Stéiseag Nic'Illeathain
John Rannie MacKeigan, of North Uist descent, was born and raised in Trout Brook and later moved to Marion Bridge. When he went to school at Bengal Rd, they were teaching Gaelic and he learned to read and write. He was the Superintendant of Highways and enjoyed carpentry very much. He was still building houses at age 81! He had a vast knowledge of story and song and he would precent in church as well.
Ceap Breatainn an Ear-Dheas
Stòraidhean is Naidheachdan
Am Bocsa Deighe
Facal-toisich
Naidheachd bheag éibhinn mun àm a thànaig teas gàbhaidh as t-samhradh. Bha roinn do bhiadh air a mhilleadh aig feadhainn, ach bha aon neach `s a choimhearsnachd aig a robh fridge. Thuirt e riuth’, getà, gu robh a h-uile sian ann cho cruaidh `s gu robh e gun fheum.
Neach-aithris: Stéiseag Nic'Illeathain
One summer there was a terrible heat wave, which spoiled much of the food in the community. There was one man who had a fridge; he told the rest, however, that everything stored in it was so hard as to be useless.
Am Bocsa Deighe
Bha na seann fheadhainn a bha seo, bha iad a’ fuireach cuideachd. Agus, bha poidhle crodh aca `s caoraich `s bainne gu leòr `s bha iad a’ call a h-uile sian riamh a's an teas. Bha an t-uachdar `s am bainne a’ dol a dholaidh. Ach, thàinig am bràthair dhachaigh cuideachd. Fhuair e fridge dhaibh.
Nuair a chuala na nàbain gun d’ fhuair iad fridge, thàinig iad a cheimhead orra.
“O uill,” ars’ tè dha na nàbain, “Tha sibhse spry. Fhuair sibh fridge.”
“O fhuair.” ars’ i fhéin.
“O uill,” ars’ esan, “ro `n a’seo,” ars’ esan, “bha sinn a’ call,” ars’ esan, “a h-uile sian riamh.”
“An t-uachdar,” ars’ ise, “`s an t-ìm,” ars’ ise, “a h-uile sian riamh.”
“Ach, cha dhèanadh siod diofar mór an dràsta,” ars’ i fhéin.
“Tha a h-uile sian a-staigh a’ siod,” ars’ i fhéin, “cho cruaidh ri bod!”
© Cruinneachadh Beul-Aithris Gàidhlig Cheap Breatainn, Sruth nan Gàidheal
Tar-sgrìobhadh: Sgioba a' Phroiseigt
A comical story about the first fridge in the community.
Récit comique sur le premier réfrigérateur dans la communauté.
Danaidh Ceit Sarah
Rugadh Danaidh Ceit Sarah anns an Abhainn Mhóir `s a' bhliadhna 1909. `S ann às na Hearadh a bha a chuideachd. Bha Danaidh `na shaighdeir `s an airm fad iomdach bliadhna. Nuair a thìll e dhachaidh dha 'n Abhainn Mhóir, b' e a bhi `cumail chladh ionadail an deagh dhreach - cho fad air falbh ri Hardwood Hill ann am Baile Shudnaidh - an obair a bu mhoth' a bh'aige. Bha Danaidh `na dhuin' air leth éibhinn.`S e gu bhi measg chàirdean a’ gabhail naidheachdan a bu mhoth' a chòrdadh ris. Bha meas aig a h-uile air cuideachd Dhanaidh.
Neach-aithris: Stéiseag Nic'Illeathain
Danny Kate Sarah MacLeod was born in Grand River in 1909, Richmond County. His ancestors were emigrants from Harris. Danny spent many years in the army. When he returned home, he was the caretaker for many cemeteries, including Hardwood Hill in Sydney. Danny was a real character who loved any opportunity to get together with friends to tell stories. He was well liked by all who knew him.
Danny Kate Sarah MacLeod est né à Grand River, dans le comté de Richmond, en 1909. Ses ancêtres ont émigré de Harris. Danny a passé de longues années de l’armée. À son retour chez lui, il a endossé le rôle de gardien de nombreux cimetières, dont celui de Hardwood Hill, à Sydney. Danny était un vrai personnage, qui aimait profiter de toute occasion de retrouver des amis pour raconter des histoires. Il était aimé de tous ceux qui le connaissaient.
Ceap Breatainn an Ear-Dheas
Cinneadas is Creideamh
Laoidh do dh'Iosa
Facal-toisich
Chaidh a’ laoidh seo a dheanadh anns an t-Seann Dùthaich le Nigel MacNìll, `s a naoidheamh linn deug. Chaidh e fhoillseachadh anns a’ cho-chruinneachadh Laoidhean is Dàin Spioradail a nochd ann an 1894. Dh’ ionnsaich Coinneach Dhòmhnaill a’ laoidh seo aig a choimhearsnach, Aonghus MacFhionghain, a bha air leth measail air bàrdachd is òrain.
Neach-aithris: Stéiseag Nic'Illeathain
This hymn, composed in the late 1800s, appears in Laoidhean is Dàin Spioradail. Kenny learned this song from Angus MacKinnon, a neighbour with a passion for song and poetry.
Cet hymne composé à la fin du XIXe siècle figure dans Laoidhean is Dàin Spioradail. Kenny a appris cette chanson auprès d’Angus MacKinnon, voisin passionné de chanson et de poésie.
Laoidh do dh'Iosa
Tha iocshlaint aig an Lighich mhór;
Tha tròcair `s truas an Ìosa;
Tha slàinte ann nach ceannaich òr;
Tha sòlas an guth Ìosa.
Sud an téud is mils' an Glòir,
Sud am fonn th' aig ainglel mór
Sud an t-ainm a nì oirnn fòir -
Ainm gun choimeas Ìosa.
Do pheacadh maithidh e na ghaol;
O éisd ri caomh-ghuth Ìosa;
An sìth bi `g imeachd suas tre `n t-saogh'l,
A dh'fhaotainn crùin le Ìosa.
O mol an t-Uan thug dhuinn a' bhuaidh;
Tha m' earbs' gach uair an Ìosa;
A chliù bidh mi gach là a' luaidh,
`S mo ghràdh cho buan do dh'Ìosa.
Na ainm-san nì mi oidhirp dhian,
`S mo chridhe `g iarraidh Ìosa;
Is O, tha m' anam làn de mhiann
Air aghaidh sgiamhach Ìosa.
Tar-sgrìobhadh: Laoidhean is Dàin Spioradail
Air a dheasachadh le: Sgioba a' Phroiseigt
An old hymn composed in Scotland.
Vieil hymne composé en Écosse.
Coinneach Dhòmhnaill Choinnich
`S ann ann a Loch Laomain a rugadh Coinneach Dhòmhnaill Choinnich. Thug e seachad roinn mhór do bhliadhnaichean a’ fuireach ann a Baile Shudnaidh far a robh e `na mhaighstir-sgoile. ’S ann à Beàrnaraigh na Hearadh a bha sinnsearan Choinnich. Bha ainm aig athair, agus tha aige fhéin, a bhith math air seinn `s an eaglais.
Neach-aithris: Stéiseag Nic'Illeathain
Kenny Morrison, a retired school teacher, originally hails from Loch Lomond. He currently lives in Sydney. A descendant of Berneray Gaels, he comes from a long line of fine singers, well known for precenting psalms and singing hymns.
Kenny Morrison est un enseignant à la retraite. Il est originaire de Loch Lomond. Il vit aujourd’hui à Sydney. Ses ancêtres étaient des Gaëls de Berneray et il fait partie d’une longue lignée de très bons chanteurs, bien connus pour leurs psaumes et leurs hymnes.
Ceap Breatainn an Ear-Dheas
Cinneadas is Creideamh
Mar a thuinich muinntir Uibhist a Tuath Crìochan Loch Laomain
Facal-toisich
Tha sinn gu math fortanach gu bheil a leithid dha na clàraidhean seo againn a dh’innseas eachdraidh air inimreachas nan ceud Ghàidheal. Chualas an naidheachd seo air mar a thàinig na Tuathaich gu crìochan Loch Laomain aig fear Seonaidh Ailean Dòmhnallach. Thàinig a’ stòraidh seo anuas, o ghlùin gu glùin, `s an teaghlach aige.
Neach-aithris: Stéiseag Nic'Illeathain
We are fortunate that immigrant stories have been recorded such as this, detailing the journey of Gaels to Nova Scotia. The late Johnny Allan MacDonald related a family history of North Uist Gaels’ arrival to the Loch Lomond area of Cape Breton.
Nous avons de la chance que des récits d’immigrants comme celui-ci aient été enregistrés. Ce récit décrit en détail le périple des Gaëls venus en Nouvelle-Écosse. Feu Johnny Allan MacDonald raconte une histoire de famille, décrivant l’arrivée des Gaëls de North Uist dans la région de Loch Lomond au Cap-Breton.
Seonaidh mac Alasdair Mhóir Sheonaidh Aonghais `ic Ghilleasbuig
Rugadh Seonaidh mac Alasdair Mhóir Sheonaidh Aonghais `ic Ghilleasbuig ann an Enon ann an 1890. Thàinig a chuideachd às Uibhist a Tuath. Bha Seonaidh gu sònraichte fiosrachail air eachdraidh na sgìreachd dha `m buineadh e agus mar a thàinig a theaghlach gu bhith ann às an t-seann dùthaich. Dh’eug e nuair a bha e 103 bliadhn’ a dh' aois.
Neach-aithris: Stéiseag Nic'Illeathain
Johnny Allan MacDonald was born in Enon, in 1890. Like most of his neighbours in the district, Johnny Allan was of North Uist descent. He was a wealth of information regarding his ancestors’ settlement in the Loch Lomond area.
Johnny Allan MacDonald est né à Enon en 1890. Comme pour la plupart de ses voisins du district, ses ancêtres étaient originaires de North Uist. Il avait un trésor d’informations sur l’établissement de ses ancêtres dans la région de Loch Lomond.
Siorramachdan Antaiginis is Phiogto
Na h-Òrain
Bithibh Aotrom `s Togaibh Fonn
Facal-toisich
Rinneadh an t-òran seo leis a’ bhàrd MacIlleain as deaghaidh dha fearann a thogail air tìr mór ann an Albainn Nuaidh faisg air Antagonais. 'S ann an Tiriodh a rugadh 's thogadh am bàrd. 'S an òran tha e moladh an t-saoghail Ghaidhealaich 's na daoine air gach taobh dhe 'n Chuan Siar.
Neach-aithris: Lodaidh MacFhionghain
This song was composed by the Bard MacLean, after he settled in Nova Scotia, not far from Antigonish. He was born and raised in Tiree. The song is a celebration of the Gaelic world as it existed then, on both sides of the Atlantic.
Bithibh Aotrom 's Togaibh Fonn
Séisd:
Bithibh aotrom `s togaibh fonn,
Cridheil, sùnndach gun bhi trom,
`G òl deoch-slàinte na bheil thall,
Ann an Tìr nam Beann `s nan Gleannaibh
Fhuair mi sgeul a tha leam binn,
Dh' ùraich gleus air teud mo chinn,
`S bidh mi nis a' dol `g a sheinn,
Ged tha mi `s a choill am falach.
Gur h-e `n sgeul a fhuair mi `n dràsd,
`S a dhùisg m' inntinn suas gu dàn,
Bha `gam iarraidh dh' ionnsaidh bhàil,
Th' aig na Gàidheil tùs an Earraich.
Nuair a théid an comunn cruinn,
Bidh iad sìobhalta le loinn,
Cliùiteach, ciallach, fialaidh grinn,
`S bheir iad coibhneas do fhear aineoil.
Nuair a shuidheas iad mu `n bhòrd,
Bheir iad tacan air an òl,
`S fidheall theud bho `n gleusar ceòl,
Cur nan òganach `nan deannaibh.
Cha bhi sgrùbaireachd mu `n chlàr,
Ann an cuideachdas mo ghràidh,
Aig a bheil an inntinn àrd,
`S nach gabh tàmailt bho na Gallaibh.
Nuair a théid an fhidh'll `na tàmh,
Bheir iad treis air cainnt nam bàrd,
Dhùisgeas fonn neo-throm `nan càil,
Anns a' Ghàidhlig is glan gearradh.
Chànain ghasda, bhlasda, bhinn!
`S i bha `n cleachdadh aig na suinn,
Dhearbh an gaisge `m feachd an rìgh:
`S iomadh tìr `s an d'thug iad deannal.
Luchd nam breacan bha `s gach àm,
Fuasgailteach an strì nan lann:
Nuair a ghluaiseadh iad bho `n chàmp,
Chuirte `n ruaig, `s bu teann an leantail.
`S ann ac' féin tha `n t-éideadh grinn!
Breacan guaille, féile cuim,
Osan geàrr mu `n chalpa chruinn,
`S boineid ghorm os ceann na mala.
Stàilinn ghlas, mar ealtainn giar,
Chleachdadh anns na baiteil riamh,
Leis na gaisgich nach tais fiamh,
`S nach biodh riamalach a' tarruing.
Bha iad firinneach gun fhoill,
`N àm dol sìos is pìob `ga seinn:
Rùisgteadh brataichean ri croinn,
Aig na saighdearaibh nach mealladh.
`S bho `n a chinn sibh féin o `n dream,
Dh' àraicheadh fo sgéith nam beann,
Bhuannaich anns an Éiphit geall,
`S a chuir Frangaich as an t-sealladh.
Ged tha sibh an Tìr nan Craobh,
Cuimhnichibh air beus nan laoch!
Leòghainn bhorb bu ghairge fraoch;
`S iad nach aomadh as a' charraid.
Ged tha sibh an Albainn Ùir
Caithibh an oidhche le sùnnd:
`S an deoch-slàinte thig air tùs,
Olaidh sinn gu grùnnd, gach fear i.
Olaibh air na Gàidheil threun,
Rachadh acfhuinneach air ghleus,
`S a tha fuasgailteach gu feum;
Sealgairean air féidh `s na beannaibh.
Soraidh bhuam do `n t-sluagh a nùll
Tha `s an tìr `s an robh mi `n tùs -
`S tric a dh' fheuch iad bàt' fo shiùil,
`S iad `ga stiùireadh dh' ionnsaigh cala.
Bho nach ruig sinn orra `n dràsd,
Lìon a' chuach a suas fo stràic,
`S cuir mu `n cuairt i nuas gun dàil,
Ann an onair àrd nam fearaibh.
Tar-sgrìobhadh: Clarsach na Coille
The song is a celebration of the Gaelic world on both sides of the Atlantic, at the time of its making.
Peadar mac Bean Jack Pheadair
`S ann a mhuinntir Chùl Eilean na Nollaig a tha an deagh sheinneadair Peadar mac Bean Jack Pheadair. Bha a chuideachd à Barraigh. Chaidh Peadar a thogail ann an taigh far an tigeadh luchd-céilidh air an oidhche, gu h-àraid aig àm a’ gheamhraidh, gus òrain a ghabhail. Dh’ ionnsaich Peadar deagh roinn do dh’ òrain aig a mhàthair agus ann an cuideachd sheinneadairean às iomadach ceàrn do dh’ Eilean Cheap Breatainn agus shìos rathad Bhostoin, far an do chuir e seachad bliadhnaichean móra ag obair ann mar shaor.
Neach-aithris: Lodaidh MacFhionghain
Peter MacLean is an outstanding singer and Gaelic language advocate from Rear Christmas Island. His antecedents were of Barra origin. He was reared in a céilidh house where gatherings for singing and discussing Gaelic songs were common occasions, particularly in winter. He learned many songs from his mother, Bean Jack Pheadair, and others during his many years working as a carpenter in the Boston area among other Cape Breton Gaels.
Siorramachdan Antaiginis is Phiogto
Na h-Òrain
O Cha Téid, Cha Téid Mise
Facal-toisich
Seann òran luadhaidh a thànaig a nall, tha e coltach, à tìr mór na h-Albann. Tha nighean òg ag ràdhainn nach téid i le duine sam bith gus an till a leannan a dh’fhalbh bho 'n chala air long an là roimhe.
Neach-aithris: Lodaidh MacFhionghain
An old milling song apparently brought over from the Scottish mainland. A young girl declares she will not keep company with any man until her lover, who departed the day before on a ship, returns to her.
O Cha Téid, Cha Téid Mise
O cha téid, cha téid mise
Hoireann éileadh o ro
Cùl gàraidh sgath prìs leat
Horeann eileadh o ro na bhó
Hì ri ri éileadh
Hoireann éileadh ho ro.
Cùl gàraidh sgath prìs leat
Hoireann éileadh o ro
Mun éirich mo chriosan
Horeann eileadh o ro na bhó
Hì ri ri éileadh
Hoireann éileadh ho ro.
Mun éirich mo chriosan
Hoireann éileadh o ro
Ma dh'éireas gur misde
Horeann eileadh o ro na bhó
Hì ri ri éileadh
Hoireann éileadh ho ro.
Ma dh'éireas gur misde
Hoireann éileadh ho ro
Gur a mòthaide mo dhrip e
Hoireann eileadh o ro na bhó
Hì ri ri éileadh
Hoireann éileadh ho ro.
Gur a mòthaide mo dhrip e
Hoireann éileadh o ro
Chuirinn peidse 'nad chomhdhail.
Hoireann éileadh o ro na bhó
Hì ri ri éileadh
Hoireann éileadh ho ro.
Chuirinn peidse ‘nad chomhdhail
Hoireann éileadh o ro
Chuirinn Alasdair Òg ann
Hoireann éileadh o ro na bhó
Hì ri ri éileadh
Hoireann éileadh ho ro.
Chuirinn Alasdair Òg ann
Hoireann éileadh ho ro
Chur nan Gall bhon òrdugh
Hoireann éileadh o ro na bhó
Hì ri ri éileadh
Hoireann éileadh ho ro.
Chur nan Gall bhon òrdugh
Hoireann eileadh o ro…
© 2004, Memorial University of Newfoundland Folklore and Language Archive, Memorial University of Newfoundland
Credit: Leach, MacEdward. ca. 1950. "O Cha Téid, Cha Téid Mise (O I Won't, I Will Not Go)". Interview with Angus "The Ridge"MacDonald, Lake Katrine, NS. MacEdward Leach Song Collection from Newfoundland and Labrador and Nova Scotia, ca. 1950-1961. MUNFLA 78-054/C14225r.
An old milling song apparently brought over from the Scottish mainland.
Aonghus Alasdair a’ Ridge
Rugadh Aonghus a’ Mhaim, "Aonghus Alasdair a’ Ridge" (‘ic Ailein ‘ic Alasdair ‘ic Aonghuis ‘ic Alasdair Bhàin ‘ic Alasdair Mhóir ‘ic Aonghuis a’ Bhòcain ‘ic Aonghuis Mhóir Bhothfhionntainn ‘ic Alasdair ‘ic Iain Duibh ‘ic Raghnaill Mhóir na Ceapaich’) aig Abhainn a Deas Uachdrach ann an 1866. 'S ann à Shliochd an Taighe à Bhothfhionntainn a bha a dhaoine agus gabhaidh a shloinneadh lorg air n-ais thro iomadh ginealach eile. Bha e 'na phìobaire agus dh’obraich e mar gheàrd 's a' phrìosan. Chaidh roinn do dh’òrain a chlàraidh bhuaithe tràth 's an fhicheadamh linn. Bha athair agus a sheanair nam bàird ainmeil.
Neach-aithris: Lodaidh MacFhionghain
Angus MacDonald ‘Angus the Ridge’ was born at Upper South River, Antigonosh Co. in 1866. He was descended from the branch of MacDonalds from Bohuntin styled Sliochd an Taighe whose line can be traced back through a score of generations. Angus was a piper and worked as a penitentiary guard. A number of songs were recorded from him during the first half of the 20th century. His father and grandfather were respected bards in Nova Scotia.
Siorramachdan Antaiginis is Phiogto
Na h-Òrain
Thug mi `n Oidhche Raoir `s an Àiridh
Facal-toisich
Òran éibhinn, aighearach mu fhear a chaidh dha 'n àirigh as t-samhradh a shuirighe air a leannan. Rinneadh an t-òran seo leis a’ phìobaire ainmeil Iain MacGilleBhràth à Mùideart. 'S tric a bha e `ga chluich eadar Antaiginis agus Ceap Breatainn.
Neach-aithris: Seumas Watson
A light-hearted, comical song about a man who went courting to the summer shieling. It was composed by John MacGillivray, a famous piper from Moidart, and was popular among singers in Antigonish Co. and Cape Breton.
Thug mi `n Oidhche Raoir `s an Àiridh
Séisd:
Thug mi `n oidhche raoir sa’n àirigh,
Thug mi `n oidhche raoir sa’n àirigh,
Thug mi `n oidhche raoir gu caoineil,
Maille ri maighdinn na h-àiridh.
Mìle marbhaisg air an t-suireadh,
`S bochd le neach da’ n d’ théid i iomrull,
Bidh inntinn fo làn iomaguin,
Gluasad cho simplidh ri méirleach.
Oidhche dhomh `s mi bun an tìre,
`S mi goirid o bheagan nìonag,
`Smaointinn mi gluasad os `n ìosal,
Nochdadh mo bhìodail le gradh dhoibh.
Nuair ràinig mi taigh an Dùnain,
Bha chòmhla ac’ air a deagh dhùnadh,
`Sa dh’ aindeoin m’ eòlais a’s mo thùir,
Gun thòisich na goid chùil ri rànaich.
Labhair mo chompanach rùnach,
Déan stad `s feuchaidh sinn cleas ùr dhi,
Faigh thusa boiseag dheth `n bhùrn,
`S gun cum sinn na lùdagan samhach.
Fhuair sinn staigh gun dad uamhainn,
`S bha sinn furasda nar gluasad,
Ràinig sinn leaba nan gruagach,
`S chuir mi fhìn le stuaim mo làmh orr’.
Thuirt i rium, na tig na`s fhaide,
`S leanabh té eile am achlais,
Chan eil rùm agad fon phlaide,
`S bi tilleadh dhachaidh mar thàinig.
Thuirt mise, na bi cho doichiollach,
Fuirich gu sìobhalta socrach,
Dad a mhìo-mhodh dhuit cha nochd mi,
Gus `n éirich thu moch a’ màireach.
Thuirt i, matà cuir dhiot t-aodach,
Bheir mise nochd mo leth-taobh dhuit,
Air eagal `s gun dean thu m’ aoireadh,
`S chan ann air son gaol do mhànrain.
Mun d’ fhuair mi fhìn gu socrachd,
Ciod a rinn am pàist ach mosgladh,
`S a nuair a ghrìos mi e bhith tosdach,
`S ann theann e `s droch-uair air rànaich.
Thuirt bean an taighe le dearras,
A chlann a chum mi am chaithris,
Ar leam gum feumaidh sibh anail,
Gur siùbhlach ur teanga le Gàidhlig.
Chuir a briathran mi o thapadh,
Eadar seòrsa nàire `s gealtahd,
`S cha robh driùchd a bha roimh `m chraicionn,
Nach cuireadh cnag air an làr dheth.
Dh’ éirich i ionunn `sa bhith ruisgte,
`S theann i ri lasadh a chrùisgein,
`S mun d’fhosgail i ceart a sùilean,
Bha mis air taobh cùil na fardaich.
Ach fhir tha fuireach `sa bhaile,
Giùlain mo shoraidh gu Anna,
`S innis dhi gun d’ rinneadh èalaidh,
Don luchd faire bh’ air an àirigh.
© Cruinneachadh Beul-Aithris Gàidhlig Cheap Breatainn, Sruth nan Gàidheal
Tar-sgrìobhadh: Comhchruinneacha do Dh’ Òrain Taghte Gàidhealach by Pàdraig Mac an Tuairneir
A light-hearted, comical song about a man who went courting to the summer shieling.
Iain "Am Pìobaire"
Chaidh Iain “Am Pìobaire” a bhreith ann am Mùideart anull mu dheireadh a’ cheud 1700. Bha e `na phìobaire agus `na bhàrd do Ghleann Athaladail. Dh’imich e anull gu Siorrachd Antaiginis `s a’ bhliadhna 1816 far an do thuinich e `s a’ sgìreachd Malignant Brook. Bha mac aige air a robh Iain, a rugadh ann an Albainn Nuaidh. Dh’ionnsaich Iain am Pìobaire seinn na pìobadh dha mhac seo air an dugadh Iain Am Pìobaire mar leas-ainm cuideachd.
Neach-aithris: Seumas Watson
John “The Piper” MacGillivray was born in Moideart around the end of the eighteenth century. He was piper and bard to Glenaladale. He removed to Antigonish in 1816 and settled in the Malignant Brook area. He had a son also called “John The Piper” whom he taught to play the pipes.
Siorramachdan Antaiginis is Phiogto
Na h-Òrain
Òran a' Bhotail
Facal-toisich
Tha an t-òran seo air a ghabhail le Aonghas Dhòmhnaill Alasdair Bhàin (MacÌosaig), nach maireann, à Loch an Fhamhair. `S e bàrdachd Dhonnchaidh Bhàin Mhic an t-Saoir a th' ann. Anns an òran, tha Donnchadh a’ moladh stuth làidir mar an deoch a chaisgeas ar n-ìota, a leigheas gach tinneas agus chuireas binneas `nar cainnt.
Neach-aithris: Lodaidh MacFhionghain
This song, sung by Angus MacIsaac, was made by Duncan Bàn MacIntyre in honour of the drink. Duncan Bàn praises the drink that quenches our thirst, cures all illness and sweetens our speech.
Cette chanson, chantée par Angus MacIsaac, a été créée par Duncan Bàn MacIntyre en l’honneur de la boisson. Duncan Bàn chante les louanges de la boisson qui apaise notre soif, qui guérit tous nos maux et qui adoucit notre parole.
Òran a' Bhotail
'N uair a shuidheas sinn socair
'S a dh-òlas sinn botal,
Cha n-aithnich ar stoc uainn
Na chuireas sinn ann;
Thig onoir is fortan
Le sonas a' chopain,
'S carson nach bi deoch oirnn
Mu'n tog sinn ar ceann?
Bheir an stuth grinn oirnn
Seinn gu fileanta,
Chuir a thoil-inntinn
Binneas 'nar cainnt:
Chaisg i ar n-ìota
'N fhìor dheoch mhilis,
Bu mhuladach sinne
Na'm biodh i air chall.
Deoch-slàinte nan gaisgeach
'Nan Gàidhealaibh gasda,
Da'm b' àbhaist mar fhasan
Bhi pòit air an dram,
Luchd-gaoil an stuth bhlasda
'S air dhaoireid an lacha,
Nach caomhnadh am beartas
A sgapadh 'san am.
Fear 'gam bheil nì
Gheibh e na shireas e,
Fear a tha crìonda,
Fanadh e thall.
Fear a tha miodhoir
Cha n-fhulaing sinn idir e,
'S am fear a tha grinneas
Théid iomain a nall.
'S ro rìoghail an obair
Sruth brìoghor na togalach,
Ioc-shlaint a bhogaicheas
Cridhe tha gann;
'S e chuireadh a' sodan
Air fear a bhiodh togarrach,
'S chuireadh e 'm bodach
A fear a bhiodh tinn.
Cha n'eil e 'san tìr,
Uasal na cumanta,
Nach 'eil air thì
Gach urram a th' ann,
Ged a bhiodh strì
Mu thogail na nuirichinn,
"Cia mar as urrainn sinn
Fuireach o' n dram?"
Tha e fionnar do'n chreabhaig
A h-uile la gréine
Thig teas o na speuraibh
Thar sléibhtean nam beann;
'S e math ri la reòta
Chur blàthas ann am pòraibh
An fhir théid d'a dheòin
An tigh-òsda 'na dheann.
Cuiridh e sunnt
Air muinntir eireachdail,
Timchioll a' bhùird
'S cuid eile dhiubh danns';
Thogamaid fonn neo-throm
Is ceileirean,
'S freagarrach sheinneas sinn
Deireadh gach rann.
O'n shuidh sinn cho fada,
'S a dh'òl sinn na bh' againn,
'S i chòir dol a chadal
O'n thàinig an t-am;
Cha n-fhòghnadh ach pailteas
Thoirt sòlas d' ar n-aigne,
Deoch mhòr anns a' mhaduinn
Gu leigheas ar ceann.
Am fear tha gun chlì,
Cuiridh e spiorad ann,
Togaidh e cridhe
Gach fir a tha fann;
Théid am fear tinn
Gu grinn air mhireadh;
'S e leigheas gach tinneis,
Deoch mhilis an dram.
Tar-sgrìobhadh: Òrain Ghàidhealach le Donnchadh Macantsaoir
© John Lorne Campbell
A famous 18th century drinking song composed by Duncan Ban MacIntyre.
Célèbre chanson à boire du XVIIIe siècle composée par Duncan Bàn MacIntyre.
Aonghas Dhòmhnaill Alasdair Bhàin
`S ann à Loch an Fhamhair, Siorramachd Ghuysborough a bha Aonghas Dhòmhnaill Alasdair Bhàin. Thàinig Dòmhnall, athair Aonghais, à Mùideart còmhla r' a theaghlach ann an 1843. Thog Aonghas a chuid a bu mhotha dhe na h-òrain a bh' aige aig a mhàthair, Catrìona Ghilleasach, à Cnoc a' Bhidse, Siorramachd Antaiginis.`S e pìobaire ainmeil a bh' ann an seanair Aonghais, Alasdair Bàn. Nuair a land e ann an Alba Nuadh, bha uibhir do dh'iondrainn aig' air ceòl nam beann `s gun do rinn e fhéin pìob mhór dha fhéin air craiceann caora agus craobh-uinnsinn. Dh'fhàs e ainmeil `na phìobaire air feadh sgìre Loch an Fhamhair.
Neach-aithris: Lodaidh MacFhionghain
Angus MacIsaac was a Gaelic singer from Giant’s Lake, Guysborough County. His father, Donald, emigrated from Moidart to Giant's Lake with his family in 1843. Angus picked up many of his songs from his mother, Catherine Gillis of Beech Hill, Antigonish County. Angus' grandfather Donald Bàn was a gifted piper. When Donald settled in Nova Scotia, he longed to play the music he heard in his childhood. Determined, he fashioned a set of pipes out of sheepskin and ash wood and went on to become a popular piper in the Giant's Lake area.
Angus MacIsaac était un chanteur gaélique de Giants Lake, dans le comté de Guysborough. Son père, Donald, a émigré de Moidart à Giants Lake avec sa famille en 1843. Angus a appris bon nombre de ses chansons auprès de sa mère, Catherine Gillis, de Beech Hill, dans le comté d’Antigonish. Le grand-père d’Angus, Donald Bàn, était un joueur de cornemuse très doué. Après son établissement en Nouvelle-Écosse, Donald s’est mis à éprouver le besoin de jouer la musique qui avait bercé sa jeunesse. Comme il était très déterminé, il s’est lancé dans la fabrication d’une cornemuse en peau de mouton et en bois de frêne. Il est devenu par la suite un joueur de cornemuse populaire dans la région de Giants Lake.