log asteach

Siorramachdan Antaiginis is Phiogto

Na h-Òrain

Bithibh Aotrom `s Togaibh Fonn, Caraman

Facal-toisich

Rinneadh an t-òran seo leis a’ bhàrd MacIlleain as deaghaidh dha fearann a thogail air tìr mór ann an Albainn Nuaidh faisg air Antagonais. `S ann an Tiriodh a rugadh 's thogadh am bàrd. `S an òran, tha e 'moladh an t-saoghail Ghaidhealaich `s na daoine air gach taobh dhe 'n Chuan Siar.

Neach-aithris: Lodaidh MacFhionghain

This song was composed by the Bard MacLean, after he settled in Nova Scotia, not far from Antigonish. He was born and raised in Tiree. The song is a celebration of the Gaelic world as it existed then, on both sides of the Atlantic.

Séisd:
Bithibh aotrom `s togaibh fonn,
Cridheil, sùnndach gun bhi trom,
`G òl deoch-slàinte na bheil thall,
Ann an Tìr nam Beann `s nan Gleannaibh

Fhuair mi sgeul a tha leam binn,
Dh' ùraich gleus air teud mo chinn,
`S bidh mi nis a' dol `g a sheinn,
Ged tha mi `s a choill am falach.

Gur h-e `n sgeul a fhuair mi `n dràsd,
`S a dhùisg m' inntinn suas gu dàn,
Bha `gam iarraidh dh' ionnsaidh bhàil,
Th' aig na Gàidheil tùs an Earraich.

Nuair a théid an comunn cruinn,
Bidh iad sìobhalta le loinn,
Cliùiteach, ciallach, fialaidh grinn,
`S bheir iad coibhneas do fhear aineoil.

Nuair a shuidheas iad mu `n bhòrd,
Bheir iad tacan air an òl,
`S fidheall theud bho `n gleusar ceòl,
Cur nan òganach `nan deannaibh.

Cha bhi sgrùbaireachd mu `n chlàr,
Ann an cuideachdas mo ghràidh,
Aig a bheil an inntinn àrd,
`S nach gabh tàmailt bho na Gallaibh.

Nuair a théid an fhidh'll `na tàmh,
Bheir iad treis air cainnt nam bàrd,
Dhùisgeas fonn neo-throm `nan càil,
Anns a' Ghàidhlig is glan gearradh.

Chànain ghasda, bhlasda, bhinn!
`S i bha `n cleachdadh aig na suinn,
Dhearbh an gaisge `m feachd an rìgh:
`S iomadh tìr `s an d'thug iad deannal.

Luchd nam breacan bha `s gach àm,
Fuasgailteach an strì nan lann:
Nuair a ghluaiseadh iad bho `n chàmp,
Chuirte `n ruaig, `s bu teann an leantail.

`S ann ac' féin tha `n t-éideadh grinn!
Breacan guaille, féile cuim,
Osan geàrr mu `n chalpa chruinn,
`S boineid ghorm os ceann na mala.

Stàilinn ghlas, mar ealtainn giar,
Chleachdadh anns na baiteil riamh,
Leis na gaisgich nach tais fiamh,
`S nach biodh riamalach a' tarruing.

Bha iad firinneach gun fhoill,
`N àm dol sìos is pìob `ga seinn:
Rùisgteadh brataichean ri croinn,
Aig na saighdearaibh nach mealladh.

`S bho `n a chinn sibh féin o `n dream,
Dh' àraicheadh fo sgéith nam beann,
Bhuannaich anns an Éiphit geall,
`S a chuir Frangaich as an t-sealladh.

Ged tha sibh an Tìr nan Craobh,
Cuimhnichibh air beus nan laoch!
Leòghainn bhorb bu ghairge fraoch;
`S iad nach aomadh as a' charraid.

Ged tha sibh an Albainn Ùir
Caithibh an oidhche le sùnnd:
`S an deoch-slàinte thig air tùs,
Olaidh sinn gu grùnnd, gach fear i.

Olaibh air na Gàidheil threun,
Rachadh acfhuinneach air ghleus,
`S a tha fuasgailteach gu feum;
Sealgairean air féidh `s na beannaibh.

Soraidh bhuam do `n t-sluagh a nùll
Tha `s an tìr `s an robh mi `n tùs -
`S tric a dh' fheuch iad bàt' fo shiùil,
`S iad `ga stiùireadh dh' ionnsaigh cala.

Bho nach ruig sinn orra `n dràsd,
Lìon a' chuach a suas fo stràic,
`S cuir mu `n cuairt i nuas gun dàil,
Ann an onair àrd nam fearaibh.

Tar-sgrìobhadh: Clarsach na Coille

The song is a celebration of the Gaelic world as it existed at the time of composition, on both sides of the Atlantic.

Carman ni’n Gharaidh Choinnich

Chaidh Carman ni’n Gharaidh Choinnich a bhreith ann an Siorramachd Phiogto. `S ann à Earra-Ghàidheal a bha a cuideachd bho thùs. Thàinig iad a dh’Eilean Eòin mun do sheatlig iad ann am Piogto. Tha Carman a’ teagasg Gàidhlig aig Baile, ag obair aig a’ Chlachan Ghàidhealach `na Àrd Neach-taisbeanaidh agus a`cumail taigh Gàidhlig ann am Baile nan Giolasach. Chuir Carman seachad bliadhna a’ fanaid còmhla ri té Catrìona Chamaranach, ann an Màbu an Ear-thuath, far na thog i cuid mhath dhe 'n Ghàidhlig aice.

Neach-aithris: Seumas Watson

Carmen MacArthur was born in the town of Pictou. Her ancestors came from Argylshire to Prince Edward Island, before they settled in Pictou County. Carmen teaches Gàidhlig aig Baile classes, she is the Chief Interpreter at the Highland Village and lives in a Gaelic house in Gillisdale, Inverness County. Carmen spent a year living with native speaker, Catherine Cameron in Northeast Mabou where she acquired a good piece of her Gaelic.

Siorramachdan Antaiginis is Phiogto

Cleachdaidhean nam Féilltean

Là Buidhe Bealltainn

Facal-toisich

'S a' chòmhradh ghoirid seo, tha Lodaidh MacFhionghain ag innse mun a' chiad là dhe 'n Chéitean ris an canar Là Buidhe Bealltainn. Air a' là ud, rachadh uisge bho 'n abhainn a chrathadh air na beòthaichean.

Neach-aithris: Frangag NicEachainn

A short account from Lewis MacKinnon describing a May Day custom where water was taken from the river and sprinkled on the animals.

Chuala mi aig ban-choimhearsnach againne. Chan e bana-Ghàidheal a bh’ innte ach bha i posd’ aig Gaidheal, coimhearsnach againn fhìn. Agus bha i 'g ràdhainn air Là Buidhe Bealltainn bhiodh iad a faighinn uisge ás an abhainn. Agus bheireadh iad leo’ an t-uisge agus cuireadh iad an t-uisge sin air na beothaichean. Agus tha mi cinnteach gura h-e seòrsa do bheannachadh a bha iad a chur air na beothaichean air a’ là sin.

Tar-sgrìobhadh: Frangag NicEachainn
Air a dheasachadh le: Sgioba a' Phroiseigt 2012

Lewis MacKinnon explains the custom of blessing animals on May 1.

Lodaidh mac Eòis 'ic Dhòmhnaill Fhiadhaich

Rugadh Lodaidh mac Eòis Dhòmhnaill Fhiadhaich ann am Baile Inbhir Nis. Chaidh a thogail ann am Bun na h-Aibhne Deas. `S ann à Mùideart is às Eilean nam Muc a thàinig na daoine aige. Tha e `na cheannard aig Iomairtean na Gàidhlig. Chaidh urram Bàrd Mòd Rìoghail Nàiseanta na h-Albann a thoirt air ann an 2012.

Neach-aithris: Frangag NicEachainn

Lewis MacKinnon was born in Inverness and raised in Lower South River. His people came from Moideart and the Isle of Muck. After hearing Gaelic at home as a boy, Lewis decided to learn his language. He is a musician, Executive Director with Gaelic Affairs, Department of Community, Culture and Heritage and teaches Gaelic in the community. In addition, he was named Poet Laureate of the Royal National Mod in Scotland, the first time for a non-Scot to earn the title.

Siorramachdan Antaiginis is Phiogto

Nòs a’ bhìdh

Bainne Deasgainn

Facal-toisich

B' ann tric a bhiodh bainne deasgainn `ga chleachadh aig na Gàidheil ann an Siorramachd Antaiginis. Tha am biadh seo coltach ri iogurt. Gus a dhèanadh, tha stamag laoigh air a sgrìobadh agus salann `ga chur oirre. Tha seo `ga fhàgail am bogadh ann an uisge fad seachdain. As a dheoghaidh sin, théid e 'bhogadh ann am bainne.

Neach-aithris: Frangag NicEachainn

A food known as bainne deasgainn was often made by Gaelic settlers in Antigonish County. To prepare this yogurt-type dish, a calf stomach was scraped out, salted and left in water for about a week and then soaked in milk. The process and result is identical to the St. Ann’s Bay dish, “slaman.”

Le mets appelé bainne deasgainn était souvent cuisiné par les colons gaéliques du comté d’Antigonish. Il s’agit d’un type de yaourt qu’on préparait en raclant l’estomac d’un veau, puis en le salant et en le laissant tremper dans l’eau pendant environ une semaine. On le trempait ensuite dans du lait. Le processus et le résultat sont identiques au mets de St. Anns Bay appelé slaman.

Bainne deasgainn

Nìthear bainne deasgainn air stamag laoigh a tha air a glanadh, sgrìobte `s air a sàilleadh. Nuair a bhios a' stamag air deisealachd, théid i bhogadh ann an uisge fad ùine suas ri seachadain. Bidh i an uair sin air a lìonadh le bainne agus crochte an àite blàth fad beagan làithichean a bharrachd. Gun bhlas a bhi ro làidir air, thathas a' cantail gu bheil bainne deasgainn `na dheagh bhiadh do dhaoin' a bhios gu bochd.

Neach-aithris: Stéiseag Nic`illeathain

Preparation of a yogurt type dish.

Narrator: Stacey MacLean

Préparation d’un mets de type yaourt.

Rapporté par: Stacey MacLean

Siorramachdan Antaiginis is Phiogto

Leigheasan aig Baile

Tinneas a' Rìgh

Facal-toisich

Bha comas leighis aig an t-seachdamh mac, agus nighean, gu h-àraid air galar-craiceann ris an canadh `ad “tinneas a’righ.” Tha Seasag NicLeòid ag innse gun cuireadh an t-seachdamh mac, neo nighean, bonn-airgid ann an uisge a ghlanadh lot an duine bhochd. Dh’fheumadh sin a bhith dèante fad seachd mhadainnean an ceann a’ chéile. `S ann an uair sin a bha a' leigheas ann.

Neach-aithris: Seumas Watson

The seventh son or daughter was known to have special capabilities, including the ability to cure a type of skin disease known as “the king’s evil.” In this recording from Jessie MacLeod, the seventh son or daughter would put a coin in water and use it to clean the sufferer’s infection. This would be done for seven consecutive mornings, at which point the person would be cured. In a similar story from Pictou County, the seventh son recited a charm and drew a sign of a cross on the afflicted person’s chest. Although details varied, the seventh child’s capabilities were never underestimated.

On disait que le septième enfant — fille ou garçon — possédait des pouvoirs spéciaux, dont celui de guérir une sorte de maladie de la peau appelée « King’s evil » (scrofule ou écrouelles). Comme le raconte Jessie MacLeod dans cet enregistrement, le septième enfant de la famille mettait une pièce de monnaie dans l’eau et s’en servait pour nettoyer l’infection du malade. Il faisait cela sept matins de suite et la personne était guérie. Selon un récit semblable du comté de Pictou, le septième fils récitait un charme et faisait une croix sur la poitrine du malade. Les détails varient, mais on ne sous-estimait jamais les pouvoirs du septième enfant.

Facal-toisich

Naidheachd mu fhear a bha tighinn à Caledonia. Dh’innis e do chàcha mu dhuin' eil' a’ sin, Alasdair Dòmhnallach, a theab an taigh a chall le teine. As deaghaidh sin, thachair rudan neònach eile – Bòcan Chaledonia.

Neach-aithris: Frangag NicEachainn

A story about a man coming from Caledonia who recounted the story of another man, Alec MacDonald, whose house nearly burned down. After this other strange things took place, attributed to the Ghost of Caledonia.

Bòcan Chaledonia

Madainn thràth bho chionn móran bhliadhnaichean, thàinig Alasdair MacÌosaig, á Caledonia, a-staigh do 'n taigh seo. Agus bha e air a' rathad do 'n Bhaile Mhór, Antigonish.

Dh'fhaighneachd sinn dheth, "A' robh guth naidheachd aige?"

Thuirt e an toiseach nach robh. "Uill, tha," thuirt e, "tha naidheachd agam. Chaidh e ... theab Alasdair an taigh – Dòmhnallach – an taigh a chall a' raoir. Dar a dh' éirich 'ad 's a' mhadainn, bha na, na .. chunnaic 'ad os chionn na stòbh na searbhadairean?? a bha aig an teine, air pìob a stòbh, air an losgadh gu dona. Dar a ... bha sin air a' sin."

Ghabh e naidheachd ann gun deachaidh e cho teann sin air an taigh a chall 's gur e mìorbhailt a bh' ann nach deachaidh.

Ach, as a dheaghaidh sin, thòisich rudan air tachairt. Bha ... rachadh e 'mach do 'n ... a' stàball a' chruidh, 's bhiodh pàirt dhiubh, bhiodh 'ad air an doirt ás na stéidhicean, mar a theireamaid an uair sin. Bhiodh pàirt dhiubh air ... an t-earball ac' air a cheangail ri chéile, rudan ciall mar sin.

Ach co dhiubh, thàinig rudan air adhart gus an d' fhuair na pàipearean gréim air, agus thàinig feadhainn a-nuas á Pictou, agus thàinig fear ás na States, bha (Dr. Prince, Dr. Prince) agus 's e 'stòiridh a bha a's a h-uile beul fad beagan mhìosan, Bòcan Chaledonia.

'S e sin mar an dug e dhuibh uair no dhà do naidheachd air, sin na their mi an-drast mu dhéidhinn.

© Canadian Museum of Civilization, recorded by Gordon MacLennan, 1972, MAC-B-16 Bòcan Chaledonia
Tar-sgrìobhadh: Nona MacDonald-Dyke
Air a dheasachadh le: Sgioba a' Phroiseigt

A story about the Ghost of Calendonia.

Aonghas mac Eòghainn `ic Eòghainn

Rugadh Aonghas mac Eóghainn `ic Eóghainn ann an Cùl na h-Aibhne Deas, Siorramachd Antaiginis. `S ann dha 'n Oban thall a bhuineadh a shinnsearan. Chuir e seachad a bheatha air a' bhaile, mar a rinn `athair. Phòs e Màiri NicÌosaig agus thog iad seachdnar do theaghlach ann.

Neach-aithris: Frangag NicEachainn

Angus H. MacPherson was born in Glen Alpine, Antigonish County. His ancestors came from Oban. He was a farmer by trade, like his father before him. He married Mary MacIsaac and they raised a family of seven together.

Siorramachdan Antaiginis is Phiogto

Stòraidhean is Naidheachdan

Bòcan na h-Eaglaise

Facal-toisich

Tha Ealasaid Nic a' Phearsain ag innse mun turas a chunnaic i boireannach `s an eaglais is i `cosg còta geal, rud iongantach aig an àm. As deoghaidh dhi bruidhinn ri feadhainn eile, thuig i nach fhaca duine sam bith eile i. Chaidh aifreann a ghabhail air a son, agus chan fhacas riamh tuilleadh i.

Neach-aithris: Lodaidh MacFhionghain

Bessie MacPherson tells the story of a time that she saw a woman in church wearing a white coat. After speaking with others, she realized that no one else had seen her. After a mass was said for her, the woman was never seen again.

Bòcan na h-Eaglaise

Naidheachd mu bhòcan air a h-innse le Ealasaid NicPhearsain.

Bessie MacPherson relates a tale of the time she saw a ghost woman in church.

Ealasaid ni'n Eóghainn

Rugadh Ealasaid ni'n Eóghainn a's na Staitean Aonaichte. `S e Eóghann MacÌosaig a b' athair dhi a rugadh ann a' Springfield, Siorramachd Antaiginis. Dh' fhalbh Eóghann gu Boston airson obair far na thachair e ri Màiri à Clare, Éirinn. Phòs iad ann a' shin is thill iad air ais gu Antaiginis dar a bha Ealasaid ceithir bliadhn' a dh'aois. `S e Gàidhlig na h-Éireann a' chiad chainnt a labhradh i; thog i Gàidhlig dar a thàining i gu Alba Nuadh aig aois a ceithir. Phòs i Aonghas mac Eóghainn `ic Eóghainn agus thog iad seachdnar chloinneadh ann an Cùl na h-Aibhne Deas.

Neach-aithris: Lodaidh MacFhionghain

Elizabeth Ann "Bessie" MacPherson (née MacIsaac) was born in Gardner, Massachusetts to Hugh and Mary MacIsaac. Hugh was born in Springfield, Antigonish and went to Boston for work where he met Mary, from County Clare, Ireland. Irish Gaelic was Bessie's first language, having learned Scottish Gaelic after moving to Antigonish County at age 4. She married Angus H. MacPherson and together they raised seven children in Glen Apline.