An Drochaid Eadarainn Tha i seo 'na làraich-lìn a sholaraicheas dorust fosgailte do dhualchas beò na Gàidhlig mar a chìthear, a chluinnear 's a chleachdar a' là an-diugh ann an Gàidhealtachd na h-Albann Nuaidh.
An Drochaid Eadarainn
Crìochan Chamuis Anna
Nòs a’ bhìdh
Bonnach Éisg
Facal-toisich
Tha Sìne ni’n Mhurchaidh Dhòmhnaill ag innse mu `n dòigh a th’aice-se air bonnach-éisg a dheanamh. Tha bonnach éisg `na lòn fasanta fhathast an Eilean Cheap Breatainn `s ceàrnan eile. Mar is trice, tha bonnach-éisg `ga dheanamh air a' chòrrann as deaghaidh biadh do throsg sàillte. Chomhairlich Sìne gu bheil am bonnach-boise seo air leth math nuair a bhios e `ga chur air an aiseid le annlan do ghruth.
Neach-aithris: Seumas Watson
Jean MacKay explains her way of making fishcakes, a meal enjoyed in Cape Breton and elsewhere. Fishcakes are often made of the remaining fish and potatoes after a codfish dinner. To make fishcakes, fry onions and bacon; add that to a mixture of mashed potatoes and codfish pieces; shape into small cakes and fry. Jean adds that curds are a must when serving this dish!
Jean MacKay explique sa manière de préparer des galettes de poisson, qu’on consomme au Cap-Breton et ailleurs. On les fait souvent avec les restes de poisson et de pommes de terre après un souper à la morue. Pour faire les galettes, on fait revenir les oignons et les lardons; on y ajoute un mélange de purée de pommes de terre et de morceaux de morue; on forme de petites galettes et on les fait revenir à la poêle. Jean ajoute qu’il est indispensable de servir ces galettes avec du fromage caillé!
Modh bìdh
Bonnach Éisg
Blòighean do throsg sàillte
Buntàta pronn
Uinneannan
Béicean
Salann/Piopar
Fraoighig na h-uinneannan `s am béicean còmhla ann am pana. Cuir am buntàta pronn agus an trosg sàillte ann am bobhla leis na h- uinneannan bruich, bìdeagan do bhéicean, salann agus piobar. Cuir na stuthan mun cuairt gu ìre mhath am measg a chéile. Dean bonnachan boiseadh dhe `n ghamalus agus deasaich iad am pana-fraoighigidh gus am bidh dath car ruadh air an dà thaobh. Cuir air a’ bhòrd iad le chow is gruth mar annlan.
Preparation of fish cakes.
Préparation des galettes de poisson.
Sìne ni’n Mhurchaidh Dhòmhnaill Bhig
Chaidh Sìne ni’n Mhurchaidh Dhòmhnaill Bhig a bhreith aig Cùl na h-Aibhne Bige, Cladach a Tuath. `S i a' phiuthar a `s òige a th' aig Mòr NicDhòmhnaill bean-phòsda MhicAonghais. Cluinnear seanchas Mòir air a' làraich-lìn Cainnt mo Mhàthar. Bha am bràthair, D.J., `na fhear-tagraidh na Gàidhlig as leth r'a linn. Thàinig an cuideachd à Leòdhas. Bha Sìne air fhastadh `na banaltram fad bhliadhnaichean shios anns na Staitean Aonaichte agus fad treis ann an Ceap Breatainn cuideachd.
Neach-aithris: Seumas Watson
Jean MacKay was born in Rear Big River, North Shore. She is a younger sister of Sadie MacInnis, who can be heard on Cainnt Mo Mhàthar,and the late Gaelic advocate D.J. Her ancestors came from Lewis. Jean worked for many years as a nurse in Boston and Industrial Cape Breton.
Jean MacKay est née à Rear Big River, sur la Rive Nord du comté de Victoria. Elle est la cadette de Sadie MacInnis. Ses ancêtres étaient originaires de Lewis, ce qu’on reconnaît à son fort accent de Lewis. Jean a été pendant de nombreuses années infirmière à Boston et dans les régions industrielles du Cap-Breton.
Crìochan Chamuis Anna
Nòs a’ bhìdh
Slaman
Facal-toisich
Chleachd Aileas ni’n Alaidh Sheòig an modh seo gus slaman a dheanamh. Tha slaman coltach ri custard pudding. Fàsaidh e tiugh le bainne a chuireadh air dòigh ann an stamag laoigh. Bha an stamag air a crochadh `s a' phoirds fad na bliadhna. Fhads a bha spàinntean `gan toirt àisde, chuireadh tuilleadh bainn’ innte. Bha biadh gu math coltach ris an t-slaman, ris an canadh iad bainne deasgainn, fasanta ann an Siorramachd Antaiginis.
Neach-aithris: Seumas Watson
Alice Smith of North River shared this recipe for “slaman,” a special food from the St. Ann’s Bay area. Slaman is similar to a custard pudding and is thickened with a substance prepared in a calf’s stomach. The stomach was hung in the porch all year and as spoonfuls were taken out, more milk would be added. Alice adds that women at the time had to be creative with the few ingredients: “they had to use their heads to do things and to eat.” A very similar food to slaman was made in Antigonish County that was called “bainne deasgainn.”
Alice Smith de North River nous a fait part de cette recette du slaman, qui était une spécialité de la région de St. Anns Bay. Le slaman ressemble à un pudding de type crème anglaise, qu’on épaississait avec une substance préparée dans l’estomac d’un veau. On suspendait cet estomac dans la véranda pendant toute l’année pour y puiser régulièrement à la cuiller, et on y ajoutait du lait au fur et à mesure. Alice ajoute que, à l’époque, les femmes devaient faire preuve d’imagination avec le peu d’ingrédients disponibles : « Il fallait qu’elles fassent preuve d’imagination dans leurs activités et pour la nourriture. » Dans le comté d’Antigonish, on préparait un mets très semblable au slaman, qui s’appelait bainne deasgainn.
Slaman
Nuair a rachadh laogh a mharbhadh, bheireadh `ad a' stamag às agus ghlanadh `ad gu math i. B’ àbhaist dha mo mhàthair a bhi `ga glanadh. Chuireadh i an uair sin salann agus uisge `na broinn agus dh'fhàgadh i siod `na sheasamh fad oidhche. Làr na mhàireach, chuireadh i bainne ris a’ stuth eile. Bha i an uairsin `ga crochadh fad beagan làithichean, na, `s dòcha, fad seachdain. Nuair a bhiodh a’ slaman deiseil, chuireadh i uibhir do bhainne air dòigh -`s dòcha cart. Bha i `ga bhlàthadh sin air a’ stòbh. An nuair sin, chuireadh i spàn mhór, na dhà dhiubh, dhe `n stuth ris a' bhainne bhlàth. Chuireadh i siod mun cuairt uile agus chuireadh i dha `n dànra taobh e gu fàsadh e car fuar. Nuair a bha am bainne air fuaradh, bha e tiugh - coltach ri tapioca pudding.
B’ àbhaist dhi a' slaman a thoirt dhuinn le uachdar air. Dh'fhaodadh tu siùcar a chur air, na rud sam bith eile a chòrdadh riut. Bha i `cantainn gu robh e math do dhuine. Bha an t-seann fheadhainn a' géilleadh dha sin co dhuibh. Chan eil puddings mar sin againn an diugh. Chan eil sgath ann ach a' fùdar a chuireas tu ri bainne agus a dheanamh tiugh. Ach b' e siod a bh’ aca `s an t-seann aimisir.
Bhiodh stamag a’ laoigh air a crochadh `s a' phoirde fad na bliadhna - far a robh i fionnar. Nuair a bhiodh uibhir do spàinntean air an toirt àisde, bhathas a' cuir tuilleadh bainne innte. As t-samhradh, chuireadh `ad suidheagan lair, na smeuran gorma, air an t-slaman gus barrachd do bhlas a chur ris.
Air a h-aithris aig Aileas ni'n Alaidh Sheòig
© Seumas Watson
Tar-sgrìobhadh: Sgioba a' Phroiseigt 2012
Modh bìdh
Slaman
Stamag laoigh
Salann
Uisge
Bainne
Uachdar
Smeuran (Ma `s math leat)
Glan stamag a’ laoigh gu ìre mhath. Lìon le uisge agus salann i. Leig dhi a bhogadh fad na h-oidhcheadh. Air là-na-mhàireach, lìon le bainne i, agus tioramaich i `na crochadh mu thuaiream seachdain a thìde. Nuair a bhios i tioram, teasaich mu cheithir cupannan do bhainne air uachdar a’ stòbha. Cuir beagan spàinean móra dhe ‘n stuth às stamag a’ laoigh ris a’ bhainne bhlàth. Cuir mun cuairt e gu math agus fàg dha `n dàrna taobh e dh’fhuarachadh. Théid a’ slaman an tighead mar na `s fhuaire a dh’fhàsas am measgachadh. Cuir air a' bhòrd e le uachdar, siùcar - air neo smeuran na ràithe - air a' bhàrr.
Preparation of slaman, a custard-like pudding.
Préparation du slaman, pudding évoquant la crème anglaise.
Aileas ni'n Alaidh Sheòig
B’ ann à Cnoc MhicRath, Drochaid na h-Aibhne Tuath, a bha Aileas ni'n Alaidh Sheòig. `S e na Leòdhasaich a bu mhoth' a sheatlaig ann an Drochaid na h-Aibhne Tuath. `Na boireannach fialaidh còir, bha e `na thoileachas mór dhi srùbag a dhèanadh do luchd-céilidh.
Neach-aithris: Seumas Watson
Alice Smith (née MacRae) was born in MacRae’s Hill, North River. She was descended from settlers from Lewis. Alice was a generous hostess who took pleasure in serving tea and entertaining guests.
Alice Smith (née MacRae) est née à MacRae’s Hill, à North River. Ses ancêtres étaient originaires de Lewis. Alice était une hôtesse généreuse qui prenait plaisir à servir le thé et à divertir ses invités.
Crìochan Chamuis Anna
Nòs a’ bhìdh
Stapag
Facal-toisich
Bha min-choirce a' toirt brìgh is susbaint do chaochladh seòrsachan bìdh a ghabhadh Gàidheil na h-Albann Nuaidh mar an àbhaist. Bha stapag `na lòn dèante air min-choirce a ghabhadh faotainn am bìtheantas ann an nàbachdan Camas Anna. Tha Mòr ni’n Mhurchaidh Dhòmhnaill ag ràdh gun dèanar stapag le min-choirce amh air a measgachadh le bainne `s siùcar. Bhìte a' gabhail na dibhe seo los neart `s fallaineachd a chur air thapadh.
Neach-aithris: Seumas Watson
Oatmeal was a key ingredient in many foods prepared by Nova Scotia Gaels. One oatmeal dish known to the St. Ann’s Bay area was stapag. As Sadie MacInnis explains, stapag was made pouring milk and sugar over raw meal. People would drink this treat for health and energy.
L’avoine était un ingrédient essentiel dans de nombreux aliments des Gaëls de la Nouvelle-Écosse. L’un des plats à base d’avoine qu’on connaissait dans la région de St. Anns Bay était le stapag. Comme l’explique Sadie MacInnis, on préparait le stapag en versant du lait et du sucre sur de l’avoine fraîche. Les gens buvaient ce plat pour se donner de l’énergie et pour la santé.
© Cainnt mo Mhàthar
Modh Bìdh
Stapag
4-5 spàinean móra do mhin-choirce
Bainne
Siùcar
Cuir a' mhin-choirce ann am bobhla `s cuir rithe uiread do bhainne `s siùcar a chòrdas riut fhéin.
Stapag is a simple oatmeal dish known in the St. Ann's Bay area.
Le stapag est un simple mets à base d’avoine de la région de St. Anns Bay.
Mòr ni’n Mhurchaidh Dhòmhnaill
Chaidh Mòr ni’n Mhurchaidh Dhòmhnaill a bhreith `s a thogail air Cùl na h-Aibhne Bige, Cladach a Tuath. `S ann à Leòdhas a bha a sinnsearan. `Na bean an taighe chòir, tha i cumail traing a h-uile là eadar aoighean is oghaichean. `S i a tha toilichte a chur srùbag air dòigh do chàirdean `s dh' a teaghlach.
Neach-aithris: Seumas Watson
Sadie MacInnis (née MacDonald) was born and raised in a Gaelic speaking home in Rear Little River, North Shore, Victoria County. Her ancestors were emigrants from the Isle of Lewis. She was a homemaker her entire life and still enjoys entertaining friends and family, serving an array of goodies with a strong cup of tea.
Sadie MacInnis est née et a grandi dans un foyer parlant le gaélique, à Rear Little River, sur la Rive Nord du comté de Victoria. Ses ancêtres avaient émigré de l’île de Lewis. Elle est restée femme au foyer toute sa vie et aime toujours accueillir ses amis et les membres de sa famille, à qui elle sert toutes sortes de bonnes choses avec une bonne tasse de thé bien fort.
Crìochan Chamuis Anna
Nòs a’ bhìdh
Làghan
Facal-toisich
Anns na làithean a dh' aom, bha làghan `na bhiadh cumanta air a' Chladach a Tuath. Nìthear làghan air min-choirce a tha `ga cur am bogadh ann an uisge fad a' trì, no ceithir làithichean los gu fàs e geur. Nì làghan feum do neach a tha bochd agus e eutrom air a' mhionach.
Neach-aithris: Seumas Watson
A once common oatmeal food on the North Shore is làghan. It is prepared by steeping oatmeal in water for 3 to 4 days until sour. Once sour, the thin, white liquid is taken off and boiled until thick. This dish is suitable for the ill, as it is very bland to the taste. It is especially soothing for sore stomachs. Sugar and milk, or cream, could added, or even butter and molasses, to add more flavour.
Ce mets à base d’avoine était dans le temps couramment consommé sur la Rive Nord. Le làghan était préparé en faisant tremper de l’avoine dans de l’eau pendant trois à quatre jours, jusqu’à ce qu’elle devienne aigre. Une fois qu’elle était aigre, on enlevait le liquide blanc léger et on le faisait bouillir jusqu’à ce qu’il épaississe. Ce mets était bon pour les malades, parce qu’il était très fade. Il avait un effet particulièrement calmant pour les maux d’estomac. On pouvait ajouter du sucre et du lait (ou de la crème), ou même du beurre et de la mélasse, pour lui donner plus de goût.
Làghan
Modh bìdh
Làghan
3 chupannan do mhin-choirce
4 cupannan uisge aig teothachd blàths an t-seòmbair
Bàrr/bainne
Siùcar
Ìm, molaiseas (Mar is math leat fhéin)
Measgaich a' mhin-choirce agus an t-uisge le chéile. Leig dha `n stuth sheasadh aig teothachd blàths an t-seòmbair fad ceithir làithichean gus am fàs e geur. Cuir an stuth thro shìolachan agus goil an sugh gus am bi e tiugh `s dath glas coltach ri bainne air. Cuir air a' bhòrd e `na bhiadh teth le bàrr `s siùcar. Faodar ìm `s molaiseas a chuir air gum bi e rud beag na `s blasda.
Leabhar còcaireachd Comunn Furstachd nam Ban, coithional Eaglais Eaphrim Scott
Preparation of làghan, a fermented oatmeal dish.
Préparation du làghan, mets à base d’avoine fermentée.
Oighrig ni'n Shandaidh Choinnich Iain
Rugadh Oighrig ni'n Shandaidh Choinnich Iain (MacDhiarmaid) ann an Còbh na Reagadh. `S i an té a b' òige dhe `n t-sianar do chloinn a bh' aig Sandaidh `s Ciorstaidh Ann (NicLeòid). `S ann dha Na Hearadh a bhuineadh a sinnsearan bho thùs. Gabhaidh naidheachd mu beatha leubhadh ann a Cape Breton's Magazine.
Neach-aithris: Seumas Watson
Evelyn Smith (nee MacDermid) was born at Wreck Cove. She married Alexander Smith from the same district. Evelyn was an excellent source of local tradition. Her grand uncle made the Gaelic song “The Woman Who Lost Her Gaelic.” Her ancestors were from Harris.
Crìochan Chamuis Anna
Nòs a’ bhìdh
Ceann Gropaig
Ceann Gropaig
Tha ceann grobaig `na bhiadh sònraichte am measg muinntir a’ Chladaich a Tuath. Bhìte `ga ithe gu cumanta `s an àm a bha an trosg pailt agus air a ghlacadh le dorgh, lìon agus tràl. Feumaidh an ceann a bhi `na dheagh mheudachd gu faighear a dhinneadh le min-choirce `s stuthan blasda eile.
Neach-aithris: Séidheag Nic’illeMhaoil
Ceann grobaig is a food dish particular to the North Shore people. I t was common in the time when cod where plentiful and caught with handline, net and trawls near the shore from small boats. The heads have to be a fair size to fill them with oatmeal and other ingredients.
Les émigrants des îles de Lewis et Harris qui se sont établis dans la région de St. Anns Bay avaient coutume de préparer des fruits de mer, puisqu’on pratiquait également la pêche de l’autre côté de l’océan. L’un des plats bien particuliers de ces colons était le ceann gropaig, qui consistait en des têtes de morue farcies. Dans cette vidéo, Jean MacKay et Sadie MacInnis, qui sont sœurs, expliquent leur propre méthode de préparation de ce plat, qu’on savourait souvent avec des navets et des pommes de terre ou avec du pain et de la mélasse.
Modh bìdh
Ceann Gropaig
4-5 grùthannan ùra truisg
Ceann truisg `na mheud mór
1 ½ span bheag do shalann (`ga chur air na grùthannann )
2 spàn bheag do shalann (`ga chur anns an uisge)
1 spàn bheag do phiobar
¾ cupa do flùr
1 chupa do mhin-bhuidhe
2 chupa do mhin-choirce chruinn
Le salann is piobar, cuir na grùthannan am bogadh fad oidhche. Làr-na-mhàireach, cuir air goil poit mhór do dh’uisge. Glan ceann an truisg gu math – gun seud do dh’fhuil a bhi air fhàgail ann. Glan na grùthannan, fear mu leth, le uisge fuar ann am bobhla. Leig as an t-uisge agus fàg na grùthannan anns a’ bhobhla. Glan na grùthannan turas arithist. Thoir as na pìosan dhiubh air a bheil droch dhath. Faisg air na cuislean, gus an toirt air falbh, brùth air na grùthannan gus cnapan a dheanadh réidh. Cuir salann `s piobar ris na grùthannan. Cuir dà spàn bheag do shalann anns an uisge ghoileach. Cuir flùr, min-bhuidhe agus coirce ris na grùthannan. Measgaich na stuthan gu math le spàn-fiodha. Ma `s ann tuilleadh `s bogalta a bhios am measgachadh, cuir barrachd do mhin-choirce ris. Lìon ceann an truisg leis a’ mheasgachadh a tha seo. Nuair a bhios ceann an truisg air a dhinneadh gu léir, càirich ann an uisge goileach, saillt’ e. Cuir còmhdach air a’ phoit `s leig dha `n cheann a ghoil mu thuaiream uair a thìde. Cuir air a bhòrd-bhìdh e teth. Tha e `na bhiadh blasda còmhla ri buntàta is tuirneapan, air neo aran is tréicil.
© Cainnt mo Mhàthar
A fish meal from Cape Breton’s North Shore area made with cod heads, oat meal and other ingredients.
Un des mets favoris des gens de la région, à base d’avoine et de têtes de morue.
Sìne agus Sadie nigheannan Mhurchaidh Dhòmhnaill
Rugadh na peathraichean Sìne (NicAoidh) agus Sadie (NicAonghais), nigheannan Mhurchaidh Dhòmhnaill (Dòmhnallach), ann an Cùl na h-Aibhne Bige. Thogadh iad ann an taigh làn dualchas na sgìreachd a chaidh sheatladh, `s a’ mhór-chuid, le daoine a thànaig à Leòdhas. B’ i a’ Ghàidhlig a’ cheud chànan a dh’ionnsaich 'ad aig an taigh. Tha 'ad `ga cumail an cleachdadh gus a' là an diugh. `S e ceann grobaig biadh a tha iad air a bhi eòlach air bho `n àm dhaibh a bhi 'g éirigh suas.
Neach-aithris: Séidheag Nic’illeMhaoil
The MacDonald sisters Jean and Sadie were born and raised at Rear Little River. Their household was a stronghold of Gaelic traditions in a district settled mostly from the Isle of Lewis. Their first language was Gaelic which they speak to the presesnt. Ceann grobaig is a food they have been familiar with from the time of their youth.
Sadie MacInnis est née et a grandi dans un foyer parlant le gaélique, à Rear Little River, sur la Rive Nord du comté de Victoria. Ses ancêtres avaient émigré de l’île de Lewis. Elle est restée femme au foyer toute sa vie et aime toujours accueillir ses amis et les membres de sa famille, à qui elle sert toutes sortes de bonnes choses avec une bonne tasse de thé bien fort.
Jean MacKay est née à Rear Big River, sur la Rive Nord du comté de Victoria. Elle est la cadette de Sadie MacInnis. Ses ancêtres étaient originaires de Lewis, ce qu’on reconnaît à son fort accent de Lewis. Jean a été pendant de nombreuses années infirmière à Boston et dans les régions industrielles du Cap-Breton.
Crìochan Chamuis Anna
Cleachdaidhean nam Féilltean
An t-Sacramaid
Facal-toisich
Na cleachdaidhean a bh’ann mu 'n t-Sàcramaid. Thigeadh daoine cruinn aon uair `s a' bhliadhna fad beagan lathaichean. Dh’fhuirgheadh iad 's na taighean mun cuairt, a’ frithealadh sheirbheisean `s an eaglais. Bhiodh suas ri lethcheud duine a’ gabhail biadh le chéile.
Neach-aithris: Seumas Watson
Customs relating to the Sacrament. People would gather over a few days once a year to attend a series of services in the church. They would stay in the houses nearby, with up to fifty being given dinner in a single house.
Sìne ni'n Mhurchaidh Dhòmhnaill Bhig: Air a bha Sàcramaid againn, bhiodh Sàcramaid againn aon uair am bliadhna. Agus air a bhiodh Sàcramaid ann, bhiodh ministear a' tighinn ás ait' eile agus bha daoine a' tighinn ás a h-uile àit' (a bhiodh) timcheall. Agus bhiodh 'ad a' fuireach aig an taigh, aig na taighean, aig na taighean faisg air an eaglais. Agus bhiodh 'ad ann oidhche DiArdaoin, DiHaoine, DiSathairne 's Là na Sàbainn. Uairean thigeadh 'ad dhachaigh Là na Sàbainn - oidhche; ach DiLuain, b' àbhaist dhaibh a bhith dol dhachaigh. Ach bhiodh móran daoine ann, 's bhiodh sinn a's an eaglais. An uairsin, 's dòcha gum biodh dà fichead 's deich againn airson dìnneir 's an uairsin bhiodh a h-uile duine cho trang 'faighinn biadh deiseil agus an uairsin na soithichean a' nighe. Agus an uairsin, a' dol air ais dha 'n eaglais a-rithist, 's latha fada, cruaidh. (gàire)
Séidheag ni'n Aonghais Iain Pheadair: Seadh, tha mi cinnteach.
Sìne: An uairsin, bhiodh sinn a' dol air ais dha 'n eaglais seo uair 's cairteal na uair, 's dòcha nach fhaide na sin. Thigeadh sinn dhachaigh 's suipeir a dhèanamh 's soithichean a-rithist.
Séidheag: Turas a-rithist! Agus a' robh Gàidhlig a's an eaglais an uairsin?
Sìne: Bha. Air DiHaoine, bhiodh ceist aca, bhiodh an ceist ann an Gàidhlig. Ach na bliadhnaichean fo dheireadh bha daoin' a' cur 'mach ceist a's a Bheurla. Agus bhiodh 'ad a' bruidhinn air. Bhiodh aon duin' a' cur amach ceist agus an uair sin bhiodh na daoine a' bruidhinn air sin.
Description of the gathering for Communion on the North Shore.
Description du rassemblement pour la Communion sur la Rive Nord.
Sìne ni’n Mhurchaidh Dhòmhnaill Bhig
Chaidh Sìne ni’n Mhurchaidh Dhòmhnaill Bhig a bhreith aig Cùl na h-Aibhne Bige, Cladach a Tuath. 'S i a' phiuthar a `s òige a th' aig Mòr NicDhòmhnaill bean-phòsda MhicAonghais. Cluinnear seanchas Mòir air a' làraich-lìn Cainnt mo Mhàthar. Bha am bràthair, D.J., `na fhear-tagraidh na Gàidhlig as leth r'a linn. Thàinig an cuideachd à Leòdhas. Bha Sìne air fhastadh `na banaltram fad bhliadhnaichean shios anns na Staitean Aonaichte agus fad treis ann an Ceap Breatainn cuideachd.
Neach-aithris: Seumas Watson
Jean MacKay was born in Rear Big River, North Shore. She is a younger sister of Sadie MacInnis, who can be heard on Cainnt Mo Mhàthar,and the late Gaelic advocate D.J. Her ancestors came from Lewis. Jean worked for many years as a nurse in Boston and Industrial Cape Breton.
Jean MacKay est née à Rear Big River, sur la Rive Nord du comté de Victoria. Elle est la cadette de Sadie MacInnis. Ses ancêtres étaient originaires de Lewis, ce qu’on reconnaît à son fort accent de Lewis. Jean a été pendant de nombreuses années infirmière à Boston et dans les régions industrielles du Cap-Breton.
Crìochan Chamuis Anna
Leigheasan aig Baile
An t-Seachdamh Nighean
Facal-toisich
B' ann aig an t- seachdamh mac dhe 'n t-seachdamh mac a tha comasan neo-ghnàthaichte gus leigheasan a dheanamh. Anns a’ phìos seo, tha Tomaidh Peigi a' gabhail naidheachd mu sheanmhair a bha `na seachdamh nighean do sheachdamh nighean. Bha an comas aice air dromannan goirt a shlànachadh. Nuair a thigeadh neach gu taigh seanmhair Thomaidh air a robh cràdh `na dhruim, ghabhadh i ceum thar an droma ann an dòigh a chuireadh gu ceart e.
Neach-aithris: Seumas Watson
The seventh son of the seventh son was renowned in Gaelic culture for having extraordinary powers. In this clip, Tommy Peigi tells of his grandmother, the seventh daughter, who had the ability to cure sore backs. Ailing persons would pay Tommy’s grandmother a visit and she would walk across their back in such a way as to bring relief.
Dans la culture gaélique, on disait que le septième enfant possédait des pouvoirs spéciaux. Dans ce clip, Tommy Peigi raconte que sa grand-mère, qui était la septième fille de sa famille, pouvait guérir le mal de dos. Les souffrants lui rendaient visite et elle marchait sur leur dos de façon à soulager leur mal.
An t-Seachdamh Nighean
Bho chionn bliadhnaichean, bha an seachdamh mac, na a' seachdamh nighean, as an teaghlach, Bha ‘ad ... Uell bha ‘ad air an cur a-mach gun leigh’seadh ‘ad .., uell ag radhainn ghiseagan[?]. Nam faigheadh tu siod ... nam biodh druim fìor ghoirt agad.
Agus bha mo sheanmhair .., ise ... ‘s is' a' seachdamh nighean anns a teaghlach. ‘S bha i, bha mòran tighinn roimpe ‘son leigheas fhaighinn air druim goirt. Ach a’ làtha seo thàinig seann fhear a mhuinntir Smokey shios. bha e ’tighinn a nuas, “far na Coves” far robh iad. Bha rathad math ‘s a' gheamhradh, ach bha e làn pitcheachan, mar a chanadh ‘ad an uair sin. ‘S bha an t-each a bh'aige gu math bragail nuair a thigeadh e gu pitch. Bheireadh e leum 'son faighinn seachad air cleabhar. 'S uair dhe na h-uaireannan, thug e leum ‘s thug e droch spìonadh air druim a’ bhodaich.
Nuair a thàinig e chon an àit' againne, ‘s gann gum b’ urrainn dha ghluasad a-mach as an t-sleighe. Ach bha fhios aige gu robh mo sheanmhair, gu robh i comasach air leigheas a dheanamh airson druim goirt ‘s a leithid siod. Thàinig e `n àirde chon an taighe `s dh'inns e `n t-aobhar gun dànaig e `n àirde. `S thuirt i ris, "Glé mhath. Thig sios air an ùrlar air do mhionach.”
Chaidh esan sios, ‘s thòisich i. `S bha ise na boireannach trom. Bha i ... ma dh’ fhaoidhte gun cothromadh i ... glé mhath seachad air dà cheud pounds. Thòisich i ... dheigheadh i cros air an druim aige, ‘s ligeadh esan “OW!” [às].
Rachadh i air ais, ‘s air adhart. Agus, dheigheadh i air ais ‘s air adhart seachd tursan, agus by God, dh’éirigh e, bha e ‘feuchainn air ceabharan[?] beag ‘s e gabhail stoc ‘s a h-uile dad. By God, dh’ eirich am bodach an àirde ‘s bha e cho friosgail ‘s a bh'e riamh. Ach rinn i leigheas dha no doubt.
Ach tha mi creidsinn gur e a'rud a thachair, gu robh... Tha mi creidsinn gun dug e spìonadh air a dhruim, ‘s chuir i air ais….rudeigin mar a dheanadh chiropractor.
© Cruinneachadh Beul-Aithris Gàidhlig Cheap Breatainn, Sruth nan Gàidheal
Tar-sgrìobhadh: Sgioba a' Phroiseigt 2012
Story of a man cured of a sore back by the seventh daughter of a seventh daughter.
Récit d’un homme guéri d’un mal de dos par la septième fille d’une septième fille.
Tomaidh Peigi Thòmais
Rugadh `s thogadh Tomaidh Peigi Thòmais ann am Breton Cove. Nuair a bha Tomaidh seachd bliadhn' a dh’aois, chaochail athair. Chaidh “Tomaidh Peigi” a thoirt air an deaghaidh bàs athar bhon `s e Peigi a bu mhàthair dha. `Na dhuine inbheach, bha e `na shalmair aig Knox Prebyterian ann an Abhainn a’ Chùbair. Thàinig a chuideachd ás na Hearadh. Bha e `na iasgaire fad a bheatha, a bharrachd air a bhi ri saorsainneachd agus tuathanachas. Bha Tomaidh `na bhall `s a' bhuidhinn do sheinneadairean ris an canadh iad, The North Shore Gaelic Singers.
Neach-aithris: Seumas Watson
Tommy Peggy MacDonald was born in Breton Cove, Victoria County. He attended French River Presbyterian Church as a boy. In his adult years, he attended Knox Presbyerian Church in Indian Brook, where he acted as a precentor. At age seven, Tommy’s father passed away, and he became known by his mother’s name, Tommy “Peggy.” Tommy was a fisherman all his life, but also did some farming and carpentry work. His ancestors came from Harris.
Tommy Peggy MacDonald est né à Breton Cove, dans le comté de Victoria. Il fréquentait l’église presbytérienne de French River quand il était jeune. À l’âge adulte, il fréquentait l’église presbytérienne de Knox à Indian Brook, où il était chantre. Le père de Tommy est mort quand il avait sept ans et on lui a alors donné comme surnom le nom de sa mère, « Peggy ». Tommy a été pêcheur toute sa vie, mais il a aussi travaillé à la ferme et dans la menuiserie. Ses ancêtres étaient originaires de Harris.
Crìochan Chamuis Anna
Stòraidhean is Naidheachdan
Dà-Shealladh
Facal-toisich
Bha feadhainn `s a' choimhearsnachd aig an robh an dà-shealladh. A' rud a chìtheadh iad, cha ghabhadh e seachnadh. Choinnicheadh iad ri tòrradh air a’ rathad `s as deaghaidh sin chluinneadh iad mu bhàs faisg air làimh.
Neach-aithris: Òmar Bhochanan
An account of people in the neighborhood with the capacity of second sight. Often they would encounter a phantom funeral procession on the road, only to hear later of a death that occurred shortly thereafter close by.
Dà-Shealladh
Tomaidh Peigi Thòmais
Rugadh `s thogadh Tomaidh Peigi Thòmais ann am Breton Cove. Air a bha Tomaidh seachd bliadhn' a dh’aois, chaochail athair. Chaidh “Tomaidh Peigi” a thoirt air bhon `s e Peigi a bu mhàthair dha. Bha e `na shalmair aig Knox Prebyterian ann an Abhainn a’ Chùbair. Thàinig a chuideachd às na Hearadh. Bha e `na iasgaire fad a bheatha. Bha Tomaidh `na sheinneadair `s a' chòmhlan ris an canadh iad, The North Shore Gaelic Singers.
Neach-aithris: Òmar Bhochanan
Tommy Peggy MacDonald was born in Breton Cove, Victoria County. He attended French River Presbyterian Church as a boy. In his adult years, he attended Knox Presbyerian Church in Indian Brook, where he acted as a precentor. At age seven, Tommy’s father passed away, and he became known by his mother’s name, Tommy “Peggy.” Tommy was a fisherman all his life, but also did some farming and carpentry work. His ancestors came from Harris.
Crìochan Chamuis Anna
Stòraidhean is Naidheachdan
Leigheas airson an Teine Dé
Facal-toisich
Leigheas airson an Teine Dé
Anna ni'n Shandaidh Choinnich Iain
Chaidh Anna ni'n Shandaidh Choinnich Iain a bhreith ann am Mèinnean Shudnaidh. Chaidh a togail ann an Còbh na Reag. Bhuineadh na daoin' aice dha na Hearadh. Phòs i Calum Thormaid Chaluim a bha `na sheinneadair ainmeil. Nan deanadh tu céilidh orra, bu chinnteach biadh is òrain gu leòr.
Neach-aithris: Òmar Bhochanan
Annie Mae MacLeod (née MacDermid) was born in Sydney Mines and raised in Wreck Cove. Like many of the area, her people came from Harris. She married Malcolm Angus MacLeod and they worked at farming in Birch Plains. If you'd go to their house, there were always be plenty of food and many Gaelic songs sung. They didn't have any children, but loved to have company and much fun was had by all.
Crìochan Chamuis Anna
Stòraidhean is Naidheachdan
A' Réiteach
Facal-toisich
Cleachdadh a bh’ ann, air a bhiodh fear deònach air té a phòsadh. Dheigheadh e fhéin agus caraid a bhruidhinn r' a h-athair. Mar bu trice, thigeadh iad gu còrdadh. Bhiodh suipeir mhór aca le pòsadh `s banais ann goirid as a dheaghaidh sin.
Neach-aithris: Òmar Bhochanan
The practice whereby the young man, hoping to marry, in the company of a friend to speak for him would visit the father of the prospective bride. Usually they would come to an agreement. This was followed by a supper, and the wedding would take place shortly thereafter.
A' Réiteach
(Bha) balach a' dol a choimhead airson bean bho chionn fhada, bliadhnaichean air ais, nuair a bhiodh iad dol a choimhead airson bean, dh'fheumadh 'athair a dhol còmhla ris. 'S e réiteach a bh' ac' air, air a' sin. Agus, dheigheadh an t-athair is a mhac, dheigheadh iad chun an taigh'. 'S bhruidhneadh iad mu dheidhinn a' nighean 's bhiodh a h-uile dad a chur air dòigh ann a' shin. 'S dheanadh iad an uair sin suipear mhór 's dh'itheadh iad a' suipear 's dheigheadh iad dhachaigh. Phòsadh iad an ceann tìde. Cha bhiodh iad glé fhada gun phòsadh as deoghaidh sin. Bha iad a' toirt seachad bó leis a' nighean. A h-uile nighean a phòsadh an uair 'ud, dh'fheumadh iad, dh'fheumadh a h-athair bó a thoirt dhi.
Tar-sgrìobhadh: Sgioba a' Phroiseigt 2012
© Cruinneachadh Beul-Aithris Gàidhlig Cheap Breatainn, Sruth nan Gàidheal
The practice of courting a bride is described.
Seònaid Mairead ni'n Dhòmhnaill Iain `ic Iain
Rugadh Seònag Mairead ni'n Dòmhnall Iain `ic Iain ann an Breton Cove. `S ann à Leòdhas a thàinig a sinnsearan. Mun do phòs i Ruairidh MacLeòid, bha i ri obair nan giomach. Nam biodh cuideigin `s a' cheàrnaidh bochd, dh' éibheadh cuideigin oirre feuch an deanadh i leigheas. Gun teagamh sam bith, thigeadh i agus dh' fhanadh i ann gus am biodh an duine bochd na b' fheàrr. Bha i gàbhaidh measail air cuideachd is ceòl agus bha i ainmeil gu fuine.
Neach-aithris: Òmar Bhochanan
Jessie Mary MacLeod (née MacInnis) was born in Breton Cove. Her people were from Lewis. Before she married Roddie MacLeod, she worked in a lobster factory at Breton Cove shore. If anyone was sick in her neighbourhood, they would call her to come. Without doubt or hesitation, she would go and stay till the person was well again, no matter the duration. She was an exceptional hostess, loved company and music and was a terrific baker.