An Drochaid Eadarainn Tha i seo 'na làraich-lìn a sholaraicheas dorust fosgailte do dhualchas beò na Gàidhlig mar a chìthear, a chluinnear 's a chleachdar a' là an-diugh ann an Gàidhealtachd na h-Albann Nuaidh.
An Drochaid Eadarainn
Ceap Breatainn: Loch Bhras d’Or
Cleachdaidhean nam Féilltean
Féill Moire na Buana
Facal-toisich
Anns a’ phìos seo, tha Migi Eòin Chaluim Sheumais Mhóir ag innse mu dheidhinn seann chleachadh a bhiodh ac' air Féill Muire na Buana, an 15mh là dhe `n Lunasdail. Tha a’ là ud air a chumail mar a’ là a dh’éirich colann `s anam Muire suas dha 'n Fhlaitheanas. Tha cuimhn’ aig Migi air daoin' a' dol sios do chladach na léigeadh a’ là ud gus uisg' a chur ann am botail. Bhathas `ga ùsaideachadh mar uisge-coisrigte nuair a dh'fàsadh cuideigin bochd. Bhathas a’ creidsinn gu robh leigheas ann.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
In this clip, Mickey John H. tells about an annual custom held on the Assumption of Mary, or Marymass, which is observed on August 15. This feast day is recognized in the Christian faith as the day the Virgin Mary assumed into heaven. Mickey recalls going down to the shores of the Bras d’ Òr Lake as a child with members of his community and collecting salt water in a bottle. This water was believed to have curative properties and would be used like holy water when someone was ailing.
Dans ce clip, Mickey John H. parle d’une coutume annuelle se déroulant lors de l’Assomption, le 15 août. Cette fête est célébrée par les chrétiens comme le jour où la Vierge Marie est montée aux cieux. Mickey se rappelle que, quand il était enfant, il descendait à la rive du lac Bras d’Or avec des membres de sa communauté pour recueillir de l’eau salée dans une bouteille. On pensait que cette eau avait des vertus curatives et on s’en servait comme une eau bénite lorsque quelqu’un était malade.
Bha là eile ann an July – August, the Assumption of Mary. Bha iad ag ràdh gun na chuir i làmh a’s an uiste a’s ar léig. Bhiodh iad a’ dol gu beaches, bhiodh iad a’ toirt botul do dh’ uist’ ás a’ léig -- uiste saillte. Bha `ad ag ràdh gum biodh leigheas ann. Bha iad a’ creidsinn ann a’ sin.
Tar-sgrìobhadh: Frangag NicEachainn
Air a dheasachadh le: Sgioba a' Phroiseigt
Annual custom observed on August 15, the Assumption of Mary.
Coutume annuelle observée le 15 août, jour de l’Assomption.
Mìcheal Eòin Chaluim Sheumais Mhóir
`Na dhuine còir, Crìostail, rugadh Mìcheal Eòin Chaluim Sheumais Mhóir air baile beag `s a' sgìre Baile Sheumais, faisg air Sanndra, far an do sheatlaig a shinnsearan: luchd-àiteachaidh à Barraidh. Chaidh a thogail ann an taigh far a robh a’ Ghàidhlig `na h-àbhaist. B’ ann tric a thigeadh nàbaidhean air chèilidh gun gabhadh iad òrain `s naidheachdan an cuideachd a chéile. Bha Migi `na shaighdear `s an airm. Nuair a thill e dhachaidh, cheannaich e an Co-op ann a Sanndra far an do chuir e seachad deich bliadhna fichead air cùl a’ chùndair. Bha e `na bhall anns a’ chòmhlan "Seinneadairean Gàidhlig Shanndra" fad na bliadhnaichean móra. An diugh, bidh Migi a’ seinn ann an còisir Eaglais Chaluim Chille 's aig frolaigean luadhaidh air feadh an eilein.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
Born on a small farm in Jamesville, near Iona, Mickey John H., a Barra descendant, grew up in a Gaelic household where friends and family would gather in the evenings to share stories and songs. Mickey spent several years away in the army, but returned home to Jamesville and eventually bought the Co-op store in Iona, which he ran for thirty years. Mickey has attended St. Columba Parish Church in Iona throughout his life, and continues to sing in the church choir today. He has also sung at many events around Cape Breton with The Iona Gaelic singers. Mickey is a friend to all and a devoted supporter of Gaelic language and custom in the Iona area.
Mickey John H. est né dans une petite ferme à Jamesville, près d’Iona. Ses ancêtres étaient originaires de Barra. Il a grandi dans un foyer gaélique où les membres de la famille et les amis se rassemblaient le soir pour raconter des histoires et chanter des chansons. Mickey a passé plusieurs années loin de chez lui, dans l’armée, mais il est revenu à Jamesville et a fini par acheter le magasin Co-op à Iona, qu’il a exploité pendant 30 ans. Mickey a fait partie de la paroisse de St. Columba à Iona pendant toute sa vie et chante toujours dans la chorale de l’église aujourd’hui. Il a également chanté lors de nombreux événements au Cap-Breton avec les chanteurs du groupe Iona Gaelic Singers. Mickey est l’ami de tous et un ardent défenseur de la langue et des coutumes gaéliques dans la région d’Iona.
Ceap Breatainn: Loch Bhras d’Or
Nòs a’ bhìdh
Fàilt' a' Bhonnaich
Facal-toisich
Rinneadh an t-òran seo le Eairdsidh Sheumais à Eilean na Nollaig. Bha Eairdsidh gu math eòlach air bonnach-coirce, biadh cumanta `s an àm a bha e 'g éirigh suas. Ge b’e dé cho tric `s a nochdadh e air a’ bhòrd-bhìdh, tha Eairdsidh Sheumais `ga mholadh mar lòn air leth blasda “le còta math do dh’ìm” air. Bha am bonnach-coirce `na bhiadh a chumadh sgairt ris na Barraich samhradh `s geamhradh.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
A Salute to the Oatmeal Bonnach was made by Archibald MacKenzie of Christmas Island, Cape Breton County. Archibald was well acquainted with oatmeal bonnach, a staple during his youth. He praises the bonnach so often enjoyed with a “good coat of butter.” He relates how this valued food (oats) was brought with the Barra men to Nova Scotia and how it sustained them throughout the year.
Archibald MacKenzie de Christmas Island, dans le comté du Cap-Breton, salue le bonnach à l’avoine. Archibald connaissait bien ce mets, qu’on consommait régulièrement dans sa jeunesse. Il chante les louanges du mets, qu’on savourait souvent avec une « bonne couche de beurre ». Il parle du fait que cet aliment de valeur (l’avoine) a été apporté par les hommes de Barra en Nouvelle-Écosse et les nourrissait tout au long de l’année.
Fàilt' a' Bhonnaich
“Fàilt’ a’ Bhonnaich-Choirce”
Gilleasbuig MacCoinnich
O fàilt’ ort fhéin, a bhonnaich-choirce,
‘S éibhinn leam gun d’ rinn thu nochdadh;
An tìm m’ òige, b’ eòlach ort mi, -
‘S tric a dh’ fhalbh mi-fhéin do’n sgoil leat.
'S tric a dh'fhalbh mi leat gu h-uallach,
'S tu 'sa mhàileid air mo ghualainn;
Ged bhiodh sneachd' 's reothadh cruaidh ann,
Ruigeamaid taigh-sgoil na bruaicheadh.
Na laoich chalma, mheanmnach, smearail,
Thriall do’n tìr so nall à Barraidh;
‘S i mhin-choirce dh’ fhàg iad fallain,
Brochan, fuarag, lit' is aran.
‘S tu mo laochan, blasda, brìgheil,
Cha bhi féist ach far am bi thu;
‘N uair théid còta math de dh’ ìm ort,
Càit am faighte biadh as mìlse?
.......................................................................
B’ iad na leòghainn anns na blàraibh
Nach tug riamh an cùl ri nàmhaid,
Agus maraichean bha sàrmhath,
‘N uair a dh’ éireadh am muir-bàite.
Gun d’ fhairich a’ choille ghruamach
Neart an gàirdein cùl na tuaighe,
Leag is spolt is loisg iad suas i,
‘S dh’ fhàg iad againn fearann uaine.
A Chatrìona, na bidh gòrach,
Deanamh arain flùir an còmhnuidh;
Ma ‘s a math leat fada beò mi,
Dean am bonnach-coirce dhòmh-sa.
© Cruinneachadh Beul-Aithris Gàidhlig Cheap Breatainn, Sruth nan Gàidheal
Tar-sgrìobhadh: Sgialachdan à Alba Nuaidh
Tar-sgrìobhadh: Sgioba a' Phroiseigt 2012
A song made in praise of Oatmeal Bonnach.
Chanson à la louange du bonnach à l’avoine.
Gilleasbuig Eairdsidh Sheumais
`S ann an Eilean na Nollaig a thogadh Gilleasbuig MacCoinnich (Gilleasbuig Eairdsidh Sheumais). Tha Eilean na Nollaig `na nàbachd a tha air a bhith air leth taiceil do chanain `s do shaoghal na Gàidhlig. Bha athair, Eairdsidh Sheumais, `na mhaighstear-sgoile, `na sgrìobhadair `s `na bhàrd ainmeil. Thug Gilleasbuig móran bhliadhnachan ag obair `na fhear ghnìomhachais eadar Baile Shudnaidh agus Baile Haileafags. A bharrachd air a’ stòr òran a thug e seachad le fialaidheachd do luchd-rannsachaidh, bha mion-èolas prìseil aig' air an sgìre fhéin `s an d’rugadh e.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
Archie MacKenzie was raised in the Parish of Christmas Island, an area with strong Gaelic traditions. His father, also named Archie, was a schoolteacher, a writer and a well-known Gaelic bard. Archie MacKenzie spent many years as a businessman between Sydney and Halifax. In addition to his extensive repertoire of songs that he shared so generously with other Gaels and with researchers, he had a profound and detailed knowledge of the parish were he was raised.
Archibald J. MacKenzie est né à Rear Christmas Island, dans le comté du Cap-Breton, région principalement colonisée par des émigrants originaires de l’île de Barra. La mère d’Archie, Catherine, était une poétesse très respectée et descendait d’une longue lignée de cornemuseurs et de danseurs. Archie a commencé à jouer du violon à l’âge de 12 ans, quand il a fabriqué un violon à l’aide de bois d’une souche de pin se trouvant à proximité de chez lui. Archie est devenu un très bon violoneux et jouait souvent pour les bals et les mariages de la région. Il était également cultivé et est devenu un enseignant. À un âge plus avancé, il a écrit et publié l’ouvrage intitulé The History of Christmas Island and Parish.
Ceap Breatainn: Loch Bhras d’Or
Nòs a’ bhìdh
Marag Gheal
Facal-toisich
Bha na Gàidheil riamh measail air a’ mharaig ris an canadh `ad a' mharag gheal. Tha i `na biadh fasanta gu ruige an là an-diugh. `S an àm a bha bailtean beaga am pailteas air feadh Gàidhealtachd na h-Albann Nuaidh, `s e a bu chleachdadh do dheagh bhean an taighe a bhi 'g éirigh air maragan a dhèanamh aig àm na bùidearachd. Nach blasda marag air an truinnsear `s a’ mhadainn an àm a’ gheamhraidh?
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
White pudding has long been a favorite food of the Gaels. It remains relished to the present. When small farms were numerous, housewives would make marag at the time of butchering. Marag is delicious as morning food in the winter.
Dans cet enregistrement, Catherine MacNeil explique comment on fabriquait le boudin noir et le boudin blanc dans sa famille. Elle explique que la seule différence était que le boudin noir utilisait du sang. Dans les deux cas, on utilisait les intestins, généralement d’une vache, qu’on remplissait de suif, d’avoine, d’oignons, de poivre et de sel, puis qu’on fermait et qu’on faisait cuire.
Marag Gheal
CATRÌONA: A’ deanamh nam maragan, nam maragan dubha. Uell, cha d’ rinn mise gin do mharagan dubh’ riamh, ach chunnaig mi mo mhàthair `gan deanamh. Agus an aon diofar a bha annda, bhathas a' cur fuil còmhla ris a’ mhin-coirce, `s a’ gheir, `s a' salann, `s na h-uinneanan, `s rud eile a’ dol annda. `S e an aon rud a bh’ann, ach dìreach gu robh `n fhuil a bh'ann.
EAMAG: Agus thuirt thu…càit an do ghléidh `ad an fhuil?
C: Bhathas a’ gléidheadh ... nuair bhathas a’ bùidsearachd. Bha crogan aca `s bha `ad a’ gléidheadh na fuil. Chunnaig mi mo mhàthair... bhiodh i `cur salann ann. `S rud a choimheadadh thu gum biodh an fhuil fad cola deug neo mar sin, aréir ach dé cho fuar `s a bha e. Cha robh fridges ann.
E: Agus an fheadhainn eile, na maragan geala, dé bhiodh a’ dol annda sin?
C: Uell, na maragan geala, car mar a bhios mise `gan deanamh, bi mi `cur dà chupa do mhin-coirce, agus mu dhà chupa gu leth do gheir agus cupa, neo còrr math `s còrr `s cupa do dh’ uinneanan cuideachd air a ghearradh car fine.
E: Agus bha `ad amh?
C: Amh, dìreach, air a ghearradh fine `s amh. O, mar eile, làn spàn-tì do phiopar, ach beagan do shalann, ma tha e dhìth air duine, beagan do shalann a chur annda cuideachd. 'S bha thu `n uair sin bha thu `ga cuir seo as a ... a’ startadh air lìonadh na maraig, a’ lìonadh na maraig. `S bha thu ... nuair a bha i làn, bha thu 'ga ceangail, a’ toirt mu chuairt aig an dà cheann air a’ cheangail còmhla.
E: 'S dé bha thu ‘lìonadh?
C: Na craicein. Craicein na maraig.
E: `S dé seòrsa craicein a bh’ ann?
C: Uell, o, bhitheadh `ad ... craicein a bhiodh `ad a' ... beòthach cruidh, sin a bu trice a bha `ad ag ùsaideachadh. Bha `ad ... na craicean na `s moth' a bh'ann ... gur ann à beòthach a bha dà na trì bliadhnaichean a dh’aois. Bha siod `na craicean car na bu mhotha. Ach bha cuid dhiubh... Tha fhios a'm aon bhoireannach gu robh i a` deanamh nam maragan air craicein nan caorach. Nuair a bha `ad ... bhùidsearaicheadh `ad caorach, bha i gléidheadh nam maragan agus bha i ‘deanamh ... ghléidh i na craicein `s a’ deanamh maragan dhe sin.
Marag Gheal
1 chupa do mhin-choirce cruinn
1/2 chupa do gheir
3/4 cupa do dh'uineannan air an caobadh
1 spàn mhór do shalann
1 spàn bheag do charabhaidh
1 spàn bheag do bhrìghinn na circeadh
1 spàn bheag do phìobar
1/2 spàn bheag do shalann a' ghaireagain
1 spàn bheag do spìosradh steige
Bioraich le snathad gus nach sgàin i. Goil a' mharag fad uair gus a deanamh seasmhach.
Tar-sgrìobhadh: Sgioba a' Phroiseigt 2012
White puddings made at butchering time remain a food favorite among the Gaels and others.
Préparation du boudin noir et du boudin blanc.
Catrìona ni’n Iomhair Mhìcheil ‘an Shaoir
Tha Catrìona ni’n Iomhair Mhìcheil `an Shaoir `na dheagh bhean an taighe chòir. Chaidh a breith, `s thogadh i, air baile-fearainn ann an Eilean na Nollaig. B’ i a’ Ghàidhlig a' cheud chànan a bhruidhinn i astaigh. Mar a bha a' chuid a bu motha dhe na nàbaidhean aice `s an àm, `s ann do shliochd muinntir Bharraidh a bhuineas i. Nuair a phòs Catrìona, dh' imich i pìos beag sios a’ rathad a dh'fhuireach an taigh a combanaich, far a bheil i a' còmhnaidh an diugh. Tha Catrìona air leth taiceil dha 'n a' Ghàidhlig agus do dh'iomairtean ionadail a dh' àrdachas dualchas na Gàidhlig anns an nàbuchd mun cuairt.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
Catherine MacNeil was born and raised on a farm in Christmas Island where, as was the case with surrounding neighbors, Gaelic was her fisrt language. When she married, she moved a short distance down the road to her husband's home. Catherine is a great supporter of community events. She is a constant support to adult learners and Gaelic cultural events in the area.
Catherine MacNeil est née et a grandi à Christmas Island, où, comme c’était le cas pour ses voisins, la langue maternelle était le gaélique. Quand elle s’est mariée, elle a déménagé non loin, dans la maison de son mari. Catherine défend ardemment les événements communautaires. Elle soutient constamment les apprenants adultes et les événements culturels en gaélique dans la région.
Ceap Breatainn: Loch Bhras d’Or
Leigheasan aig Baile
Leigheas air Barrain
Facal-toisich
Tha Oighrig Chùraidh, nach maireann, à Baile na Frangach, ag innse mar a bhìte dèanamh barran leigheis. Rachadh gné àraid do spuing a thrusadh air bàrr stumpaichean `s a' choillidh. Bhathas `ga thoirt sin dhachaidh gus barran a dheanamh dheth. Mar a bu dual dha leithid dhe na leigheasan seo, bhiodh ùrnaigh air a gabhail fhad `s a bha daoin' a' deasachadh a' bharrain.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
This cure, collected from Effie Currie of Frenchvale, Cape Breton County, describes a homemade healing bandage. Fungi found around old stumps were collected, taken home and fashioned into a bandage. As with many remedies of the time, reciting prayers was part of the process.
Ce remède, évoqué par Effie Currie de Frenchvale, dans le comté du Cap-Breton, consiste en un pansement fait maison pour les plaies. On cueillait les champignons qui poussaient autour des vieilles souches, on les rapportait à la maison et on en faisant un bandage. Comme pour de nombreux remèdes de l’époque, il fallait réciter des prières en même temps.
Leigheas air Barrain
Am boireannach a bha seo, dh’fhaighnich i dé an t-ainm a bh’ air a nighinn. Thug mi dhi an t-ainm, Màiri Ann. Agus bhiodh ‘ad a’ faighinn…chan urra’ mise ‘cantainn dé an t-ainm a bh’ air, chan e snodhach a bh’ ann, cha chreid mi… ach bidh e `fas aig bàrr nan stumpaichean - seann stumpa. Tha e coltach ri dorais bheaga. Agus bha i ga cruinneachadh sin, agus bha i `dol dhachaidh, `s bha i `ga thoirt leath’ na gheobheadh i `seo agus bha i `gabhail ùrnaigh. Chan eil fhios agamsa dé `n ùrnaigh a bha i `gabhail. Agus bha i `cur rud dhe seo ann am poca beag, agus bha i `ga fhuaghal. `S bha i `cur sreang às, bheireadh i dhomh na thuigeadh i fhéin `s chuir a màthair dh’ionnsaigh na h-ighinn e. O, an ceann latha bhiodh an nighean na b’ fheàrr agus gabhaidh `ad - na barrain - eagal, théid eagal a chur orra, neo an leagadh -gu faigheadh iad droch leagadh. Agus sin mar a chuala mise sgeul mu na barrain.
© Cruinneachadh Beul-Aithris Gàidhlig Cheap Breatainn, Sruth nan Gàidheal
Tar-sgrìobhadh: Sgioba a' Phroiseigt 2012
Description of a homemade healing bandage.
Description d’un bandage fait maison.
Oighrig Bealag
Chaidh Oighrig Bealag a bhreith ann am Mèinnean Baile Shudnaidh. Aig aois trì bliadhn' deug, thugadh i do dhachaigh ann am Baile nam Frangach far an deach a togail o `n uair sin. Phòs i agus bha triùir chloinne deug do theaghlach aca. Bha i `na bana-seinneadair iomraiteach a bha gu tric air a clàradh.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
Effie Bella Currie was born in Sydney Mines, Cape Breton. At thirteen, she was adopted by a family in Frenchvale and it was there she went on to meet and marry Dougal Currie of MacAdam’s Lake, a neighbouring community in the Hills of Boisdale. Effie and Dougal raised a family of thirteen in a home steeped in the Gaelic tradition. Effie enjoyed music and was a noted Gaelic singer who was often recorded.
Effie Bella Currie est née à Sydney Mines, au Cap-Breton. À l’âge de 13 ans, elle a été adoptée par une famille de Frenchvale et c’est là qu’elle a rencontré Dougal Currie de MacAdams Lake, communauté avoisinante des collines de Boisdale, qu’elle a fini par épouser. Effie et Dougal ont élevé une famille de 13 enfants dans un foyer imprégné de traditions gaéliques. Effie aimait la musique et était une chanteuse gaélique notoire, qu’on a souvent enregistrée.
Ceap Breatainn: Loch Bhras d’Or
Seanfhaclan
Na sìn do chas ach cho fad `s a leigeas an t-aodach leat.
Na sìn do chas ach cho fad `s a leigeas an t-aodach leat.
Na sìn do chas ach cho fad `s a leigeas an t-aodach leat.
-Curstaidh n’in Iain Fhionnlaidh
© Cruinneachadh Beul-Aithris Gàidhlig Cheap Breatainn, Sruth nan Gàidheal
Don't try to stretch your leg further than your clothing will allow. (i.e. don't overreach yourself/keep your place)
-Mrs Malcolm J MacNeil
N’essaye pas d’étirer ta jambe plus loin que tes vêtements (c’est-à-dire ne cherche pas à trop entreprendre / garde ta place).
- Mrs Malcolm J MacNeil
Ceap Breatainn: Loch Bhras d’Or
Seanfhaclan
Cha dean an t-òl ach an duine a dh’fhaodas.
Cha dean an t-òl ach an duine a dh’fhaodas.
Cha dean an t-òl ach an duine a dh’fhaodas.
-Curstaidh n’in Iain Fhionnlaidh
© Cruinneachadh Beul-Aithris Gàidhlig Cheap Breatainn, Sruth nan Gàidheal
Only those who can will indulge in drinking.
-Mrs Malcolm J MacNeil
Seuls ceux qui le peuvent s’adonneront à la boisson.
- Mrs Malcolm J MacNeil
Ceap Breatainn: Loch Bhras d’Or
Seanfhaclan
'S ann dha fhéin a nì an cat an crònan.
'S ann dha fhéin a nì an cat an crònan.
Ceap Breatainn: Loch Bhras d’Or
Seanfhaclan
An duine `na thàmh, cuiridh e na cait a’s an teine.
An duine `na thàmh, cuiridh e na cait a’s an teine.
An duine `na thàmh cuiridh e na cait a’s an teine.
-Curstaidh n’in Iain Fhionnlaidh
Neach-aithris: Òmar Bhochanan
The man who is (too) idle is likely to throw the cat(s) into the fire.
-Mrs Malcolm J MacNeil
Qui est (trop) oisif a de bonnes chances de jeter le(s) chat(s) au feu.
- Mrs Malcolm J MacNeil
Ceap Breatainn: Loch Bhras d’Or
Stòraidhean is Naidheachdan
Am Ministear `s an t-Òl
Facal-toisich
Tha deoch làidir agus a’ chléir `nan dà chuspair air am bidh naidheachdan beaga éibhinn a’ tarraing gu tric. A's an stòraidh ait seo, air aithris aig Tormod MacGillEathain, nach maireann, a mhuinntir a’ Ghlinne Mhóir, tha ministear a’ searmonachadh air olc na dibhe. Am measg na feadhnach `s an éisdeachd, tha duine eirmseach, biorach air a theangaidh.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
Strong drink and the clergy form the basis of many humorous Gaelic stories. In this story, the late Norman MacLean of Barra Glen Road tells of minister preaching the evils of drink and the witty response of an indiv individual in the audience.
Am Ministear 's an t-Òl
Bha Ministear a’s a' pharaiste, bha e uamhasach down, sìos air a’ gnog. Agus an oidhch’ a bha seo, dh’iarr e orr’ iad a’ cruinnicheadh aig a' hall, agus gu sealladh esan leotha dé bha `ad ag òl.
Ach, chruinnich iad uile aig a’ hall, aig an àite. `S thànaig e `staigh, -- dà bhotul aige. Botul do Sandy MacDonald whisky agus botul uiste, is dà ghloinne. Chuir e siod air a’ bhòrd. Thòisich e `g innse . . . nist’ tha mi dol a dh’ innse . . . shealltain dhuibh rud a tha sibh ag òl agus rud a bu chòir dhuibh a bhith `g òl.
Agus ars’ esan, thug e bogsa beag as a’ phòca agus thug e té dha na boiteagan `s chuir e dha `n ghloinne rum i. Chaidh i mun chuairt aon triop ann `s chaidh i sìos dha `n bhotum. Bhàsaich i. Chuir e an uair sin an téile a’s a’ ghloinn’ uiste. Thòisich ise dol mun cuairt, dol mun cuairt, bha i `dol mun cuairt.
Agus dh’éirich sean fhear air cùl chaich. Thànaig e anuas. Dh’fhaoignich e dha, “Gu dé bh’ a’s a bhotul a bha siod?”
Thuirt esan, “Sandy MacDonald.”
“O feumaidh mi falbh am màireach agus botul dheth fhaighinn. Tha bean agam làn bhiastaigan.”
© Cruinneachadh Beul-Aithris Gàidhlig Cheap Breatainn, Sruth nan Gàidheal
Tar-sgrìobhadh: Frangag NicEachainn
Air a dheasachadh le: Sgioba a' Phroiseigt
A humorous anecdote about a minister preaching against strong drink.
Tormad Pheadair Ruaraidh Ghilleasbuig
Rugadh Tormad Pheadair Ruaraidh Ghilleasbuig ann an Cùl Abhainn Ottawa, Siorramachd Bhioctoria. Mar a th' ann dha 'n a' chuid a `s motha dhe na teaghlaichean anns a' bhad sin, b’ ann do dh' Eilean Bharraigh a bhuineadh a shinnsearan. Phòs Tormad té Mairead Marsh `s bha triùir chloinneadh deug do theaghlach aca. Bha Tormad air fhastadh fad bhliadhnaichean aig plant a' ghiopsam a's na Narrows Bheaga.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
Norman MacLean was born in Rear Ottawa Brook, Victoria County. Like many families on that side of the Iona Peninsula, Norman’s ancestors came from the Isle of Barra. Norman married Margaret Marsh and they had a family of thirteen. Norman worked for many years at the Little Narrows Gypsum Plant.
Norman MacLean est né à Rear Ottawa Brook, dans le comté de Victoria. Comme pour bon nombre de familles de la péninsule d’Iona, les ancêtres de Norman étaient originaires de l’île de Barra. Norman a épousé Margaret Marsh et ils ont eu 13 enfants. Norman a travaillé pendant de nombreuses années à l’usine de gypse de Little Narrows.
Ceap Breatainn: Loch Bhras d’Or
Stòraidhean is Naidheachdan
A' Fear a Fhuair Fidheall Ùr
Facal-toisich
Bha na Gàidheil riamh measail air ceòl na fìdhleadh, mar a chìthear a’s an naidheachd bhig, ait seo. Mar ghné do stòraidh ris an canar ròlaist, tha `n naidheachd ag innse mu dhuine a bha treiseag aig baile air chéilidh às na mèinnean. Mar is minig a thachair, thadhail e aig taigh nàbaidh air a’ rathad `s an dol seachad. `S ann an uair sin gu robh ac' an taoim mhór.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
Seumas The Gaels have always loved fiddle music, as we’ll hear in this tall tale. Our story concerns a fellow on a visit home from the coal mines. As it often happened, he stopped at a neighbour’s house on the way by. That’s where the fun began.
Les Gaëls ont toujours adoré la musique de violoneux, comme on l’apprend en écoutant cette histoire à dormir debout. L’histoire concerne un homme qui travaille dans les mines de charbon et qui rend visite à sa famille. Comme souvent, il s’arrête en chemin à la maison d’un voisin. Et c’est là que les choses deviennent amusantes.
A' Fear a Fhuair Fidheall Ùr
A' fear seo, bha e ag obair a's na mèinnean. Agus, o, fhuair e fidheall ùr. Agus a h-uile seachdain, bhiodh e 'cuir flask do ruma 's a' chlub bag. Agus, o, bha e mu sia mìosan, tha mi 'creidsinn air falbh. Thuirt e, "Uill," os' esan, "`'s tha ùine mhór nach fhaca mi m' athair 's mo mhàthair. 'S feumaidh mi," os' esan, "a dhol dhachaigh 'gan coimhead."
Alright, thàinig e dhachaigh 's chunnaig e fear a... an duine a bha seo a' tighinn a's a' bhàta suas às a’ Phòn.
"O," os' esan r'a’ mhàthair, "Tha mise 'dol a challadh an fhir ud a-nall. Tha toil agam," os' esan, "e choimhead deamar a tha cho math 's a tha an fhidheall agam."
"Alright," os' esan.. os' ise, a mhàthair.
Chall e 's thàinig e, an duine sin, dha 'n taigh. 'S thug e a-staigh e 's shuidh e air an t-seitheir. 'S thug e deagh dhram dha.
Os' esan. "Seo," os' esan, "an fhidheall anist." Os' esan, "Feuch anist gun doir thu deagh cheòl aiste."
Alright, theann e air seinn. Theann am bodach a bha sin air seinn na fìdhleadh 's a bha mhàthair 'g obair air bruich arain 's bha an taigh a' fàs cho teth.
'Thuirt e ris, "Thugainn amach fo té dha 'n na craobhan amuigh ann a' siod 's bheir sinn leinn na sèithrichean amach. Agus, faodaidh tu playadh gu leòr a dheanamh a sin."
Bha e 'g obair air playadh`s bhiodh e 'g obair air playadh leis an fhidheall 's a' bualadh a chasan air an talamh.
"Uill," os' esan, an duine, "feumaidh mise," os' esan, "a bhith 'falbh anist." Os' esan, "Tha i `fàs car anmoch. 'S bidh `ad a' wondraigeadh càit’ an deachaidh mi."
Uill, dh'fhalbh e dhachaigh co-dhiùbh.
`S an oidhche sin, rinn i uiste mór, o, uist’ uamhasach.
A’ bheil fhios agaibh gu dé?
`S a' mhadainn, nuair a dh'éirich mo mhàthair, chuir i na creamaran a`s na tuill a rinn na casan aig a’ bhodach a' playadh na fìdhl'.
© Cruinneachadh Beul-Aithris Gàidhlig Cheap Breatainn, Sruth nan Gàidheal
Tar-sgrìobhadh: Sgioba a' Phroiseigt 2012
A tall tale about a fiddle player.
Histoire à dormir debout sur un violoneux.
Tena n’ in Frank Mhìcheil Ruaidh
Bhuineadh Tena n’ in Frank Mhìcheil Ruaidh do theaghlach anns a robh dualchas air a ghléidheadh gu àrd-ìre. Bha taigh Cloinn Nìll a bha seo `na àite fasanta mar thaigh-céilidh far am bitheadh muinntir an taighe gu tric ag éirigh air òrain, stòraidh is fearas-chuideachd mar bu nòs bho shean. Mar gum bitheamaid an dùil, `s ann à Barraigh a bha cuideachd Chloinn Nìll a bha seo.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
Tena MacNeil, a Barra descendant, belonged to a family in which Gaelic tradition was maintained as a matter of daily life. The MacNeil home was a place of frequent visitors, where the songs, stories and customs of the Gael were sure to be enjoyed.
Tena MacNeil, dont les ancêtres étaient originaires de Barra, faisait partie d’une famille dans laquelle on maintenait les traditions gaéliques dans la vie au quotidien. Le foyer des MacNeil accueillait souvent des visiteurs et on y appréciait toujours les chansons, les récits et les coutumes des Gaëls.