An Drochaid Eadarainn Tha i seo 'na làraich-lìn a sholaraicheas dorust fosgailte do dhualchas beò na Gàidhlig mar a chìthear, a chluinnear 's a chleachdar a' là an-diugh ann an Gàidhealtachd na h-Albann Nuaidh.
An Drochaid Eadarainn
Ceap Breatainn: Loch Bhras d’Or
Stòraidhean is Naidheachdan
Creag nam Bròg
Facal-toisich
`S an t-seann aimsir, bhiodh muinntir Bhaghasdail a’ coiseachd dh’ionnsaigh a’ Bhàr a cheannach ghoireasan. Air an t-slighe, chuireadh iad orra brògan mun ruigeadh iad am baile `s chuireadh iad dhiubh na brògan aig an dearbh àite air an tilleadh. Dhèante seo gus leathar bhròg a chaomhnadh.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
A comical account of people walking from Boisdale to buy supplies in North Sydney, and their practice of putting on their shoes as they approached town, and removing them on their return journey.
Creag nam Bròg
Na daoine a bha fuireach anns a’ Bharachois agus ann am Baghasdail an toiseach an t-saoghail, cha robh ach aon stòr air a’ Bhàr - 's e sin Sudni a’ Tuath - àite Gheamail. Agus bhiodh iad a’ coiseachd dh’ ionnsaigh a’ Bhàr a cheannach ghnothaichean a bhiodh a dhìth orra mun taigh – tì 's siùcar 's gnothaichean mar sin.
Agus, bha aon chreag mhór ann agus an t-ainm a bh’aca air a’ chreag a bha sin, 's e ‘Creag nam Bròg.’ Choisicheadh iad air an casa'-rùisgte dh’ionnsaigh na creigeadh agus chuireadh iad na brògan orra agus choisicheadh iad dha 'n bhaile. Agus, nuair a bhiodh 'ad a’ tighinn dhachaigh, stadadh iad aig Creag nam Bròg agus bheireadh iad na brògan dhiubh. Agus choisicheadh iad air an casa'-rùisgte dhachaigh.
Ach Lucy Heag, mo mhuime, bha i bochd a’s an t-saoghal, agus bhiodh i toirt leatha a mart a dh’ionnsaigh Beinn Phòil ann am Barachois. Agus bhiodh i 'ceangal na mart an àite a gheobhadh i biadh gu leòr agus thogadh i suibheagan air aon latha, 's an ath latha, dh’fhalbhadh i leis a’ mhart 's bheireadh i na suibheagan astaigh gu àite Gheamail.
Ach turais dha na turais, dh’fhàs na brògan cho dona 's nach, gu feumadh i paidhir bhrògan fhaighinn. Chaidh i 'staigh gu àite Gheamail is fhuair i paidhir bhrògan. Agus, nuair a thàinig i gu Creag nam Bròg, thug i dhi na brògan. Agus, co-dhiubh, cha deach i fad' air a’ rathad nuair a bhuail an òrdag mhór ann an clach. Agus, bhrist i an òrdag mhór 'na leth.
Agus, thuirt Lucy Heag, “Taing do Dhia nach robh na brògan orm!”
© Cruinneachadh Beul-Aithris Gàidhlig Cheap Breatainn, Sruth nan Gàidheal
Tar-sgrìobhadh: Sgioba a' Phroiseigt
A comical account of people walking from Boisdale to buy supplies in North Sydney, and their practice of putting on their shoes as they approached town, and removing them on their return journey.
Eòs Labhrann Dòmhnallach
Thogadh Eòs Labhrann Dòmhnallach ann an coimhearsnachd Ghàidhealach, Baile Iarainn, faisg air Baghasdail. 'Na òige fhuair e min-eòlas air òrain is sgeulachdan an àite `s e air leth fialaidh ann a bhith `gan gabhail `s `gan aithris fad a bheatha. Rinn e obair shònraichte `s a' raon a’ clàradh beul-aithris.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
Joe Lawrence MacDonald was raised in a Gaelic speaking community, Ironville, near Boisdale. As a young man he acquired an vast and detailed knowledge of songs and stories from the locality and was exceedingly generous in reciting and singing them throughout his life. He made a distinguished contribution to the collection of Gaelic folklore in Cape Breton
Ceap Breatainn: Loch Bhras d’Or
Stòraidhean is Naidheachdan
Conan agus am Fuamhaire
Facal-toisich
Tha stòraidhean mu na Fianntaichean air a bhith `gan aithris an dàrna cuid an Éirinn `s an Albainn bho shean. Cluinnear sgeulachd mu na gaisgich, Fionn MacCumhail agus a chòmhlan, corra-uair gu ruig’ a’ là seo fhéin. Tha a’ sgeulachd seo ag innse mar a fhuair Conan, a’ fear a bu shuaraiche dha na curaidhean ud, ainm.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
Stories of the Fenians have been popular in Scotland and Ireland since antiquity. These tales concern the adventures of Fionn MacCumhail and his warriors. In this story, we are told how Conan, the most obnoxious of the Fenians, got his name.
Les histoires des Fenians sont populaires en Écosse et en Irlande depuis l’Antiquité. Ces contes concernent les aventures de Fionn MacCumhail et ses guerriers. Dans ce récit, on nous raconte comme Conan, le plus odieux des Fenians, a reçu son nom.
Conan agus am Fuamhaire
`S ann aig Gilleasbuig Ceanadach a chuala mi `n naidheachd sin air Conan, a' fear bu shuaraiche a bh’ as an Fhéinn. Tha e coltach gu robh Conan a’ tighinn tarsainn air garbh-chrìochan neònach air choireiginn latha agus thànaig e gu bothan ann a’ sin agus thug e sùil astaigh. Bha béist mhór do dh’ fhuamhaire neo culaidh-uamhais air choireiginn `na shuidhe astaigh as an àite bha sin agus thuirt Conan,
“Cha n-fhaca mi riamh dorust fosgailte nach do choisich mi astaigh troimhe.”
Agus ghabh e astaigh. Bha àite air an suidheadh e ann a’ sin taobh bòrd is thuirt e, “Cha n-fhaca mi riamh suidheachan an àite nach do shuidh mi air.”
Agus shuidh e air an àit’ a bha seo. `S thug e sùil `s bha biadh air a’ bhòrd agus thuirt e, “Cha n-fhaca mi riamh biadh air bòrd nach do dh’ ith mi pàirt dheth.”
Chaidh e dh’ ionnsaidh a’ bhùird is thòisich e air a’ bhiadh ithe agus as an àm a bha seo bha a’ bhéist – am fuamhaire – bha e coimhead air `s a pheirceall gu math faisg air Conan agus e coimhead air. Tha mi cinnteach gu robh e gabhail beachd gu dé a nist an dòigh air a robh e dol `ga chuir gu bàs is nuair a bha Conan réidh dha `n bhiadh thuirt e, “Cha n-fhaca mi riamh cothrom air buille mhath a thoirt nach tug.”
Is chuir e fairis a’ bhéist `s bhrist e an citheal aige. Agus chuir e as dha `n fhuamhaire bha sin. Is nuair a thill e dh’ ionnsaidh na Féinn `s a dh’ inns’ e mar a thachair thuirt iad uile gu léir gun deanadh an duine bu shuaraiche a bh’ a’s an Fhéinn sin. Cha ligeadh an t-eagal leo’ aideachadh gu robh e gaisgeil air neo thòisicheadh e orra fhéin.
Agus sin mar a fhuair e an t-ainm gura h-e Conan an duine bu shuaraiche a bh’ as an Fhéinn. Agus cha chreid mi nach e Conan a thuirt. “Ma `s olc dhomh cha n-fheàrr dhut," mar a thuirt Conan ris an deamhan.
Bha siod ann an sean-fhacal. Sin agaibh an sgeulachd air Conan, am fear bu shuaraiche a bh’ air an Fhéinn.
© Cruinneachadh Beul-Aithris Gàidhlig Cheap Breatainn, Sruth nan Gàidheal
Tar-sgrìobhadh: © http://mqup.mcgill.ca/book.php?bookid=1373
This is a Fenian tale about the champion Conan.
Il s’agit d’un conte fenian sur le champion Conan.
Eòs Nìll Bhig
R’ a linn, bha Eòs Nìll Bhig air fear dha na sgeulaichean a b’ fheàrr a bha beò ann a' saoghal nan Gàidheal. A bharrachd air a bhith taosgach le seann seanchas, bha Eòs `na fhear-tagraidh làidir, sgairteil as leth gléidheadh na Gàidhlig agus a dualchais. Chaidh àrach òg ann an Ceap Leitheach, goirid dha `n Phòn Mhór.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
Joe Neil MacNeil was an exceptional storyteller. His deep knowledge of Gaelic culture was drawn from the traditions of his own Middle Cape and areas of Gaelic Cape Breton where he worked as an itinerant carpenter, electrician, and mechanic. Joe Neil was also an active proponent for ongoing Gaelic development in Cape Breton.
Joe Neil MacNeil était un conteur exceptionnel. Il avait une profonde culture gaélique inspirée des traditions de sa propre région de Middle Cape et des régions du Cap-Breton gaélique où il était travailleur itinérant en menuiserie, électricité et mécanique. Joe Neil était également un ardent défenseur de la poursuite du développement de la culture gaélique au Cap-Breton.
Ceap Breatainn: Loch Bhras d’Or
Cinneadas is Creideamh
Còir an Tighearna
Facal-toisich
Seann naidheachd mu Chloinn Nìll ann am Barraigh, nuair a gheobhadh an tighearna còir air bean na bainnseadh airson a’ cheud oidhche. Bha fear a Chloinn Illeathain a’ pòsadh `s chuir e stad air an tighearna `s stad air a’ chleachdadh sin.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
A legend of the MacNeil's of Barra, from the time when the laird or chieftain could claim a bride as his for the first night. When MacNeil came to claim the bride at a MacLean wedding, the bridegroom prevented him and put a stop to the practice.
Còir an Tighearna
Uell anist, bidh `ad a’ bruidhinn air Cloinn Nìll. Ach bidh feadhainn a’ cuir sìos air `s bidh feadhainn `na aghaidh sin. Ach feadhainn a Chloinn Nìll, cha chreid mi nach biodh `ad airson `na aghaidh sin.
Eòs Ruairidh mac Caluim Ghobha ... uell bha e `g innse dhomh fhìn latha ... Uell, anisd thall a’s an t-seann dùthaich an toiseach, bha Cloinn Nìll. Uell, bha feadhainn mhatha dhiubh ann `s feadhainn damainte, ifhrinn dona dhiubh ann cuideachd. Bha a’ fear seo a Chloinn Nìll agus, tha fhios agad, bha `ad `nan ceannardanann a shin.
Uell anist, nuair a phòsadh `ad thall a sin an toiseach, oidhche na bainnseadh nuair a phòsadh `ad, uell anist na tighearnan, dh’fheumadh a’ bhean an déidh a phòsadh, dh’fheumadh i `chiad oidhche a bhi còmhla ri fear dhe na tighearnan. Chuala tu sin. Ma dh’fhaoide gur e Eòs a bha `ga innse. Agus an uair sin, no `s an ath-mhadainn, leigeadh e i fa sgaoil a dh’ionnsaidh a companach.
Uell an niste, tha fhios agad fhéin damainte, ifhrinn math gum biodh e gu math truagh dhuit fhéin pòsadh `s a’ bhean agad `s gun toireadh an tighearn’ i `s a’ mhadainn `s thug e dhuit i mar gum b’e iasad a rinn e.
Ach co dhiubh, bha fear do Chloinn Leathain, bha e `dol a phòsadh agus a' fear sin dìreach, mar a chanas `ad, na Gobhaichean a bh’annda, no Goibhnich. Ach co dhiubh thuirt `ad ris, “Cha bhi thus’ air an aon dòigh.”
“Cha bhi,” os’ esan, “mis’ air an aon dòigh,” os’ esan. “Bidh an darna cuid ann,” os’ esan. “Bidh mise marbh,” os’ esan, “na bidh esan, an tighearna.”
Theann e ri ... Rinn e claidheamh. Tha teansa gu robh e `na ghobha math air tàilleabh gu robh e math air goibhneachd. Rinn e ... `s tha teansa gun d’rinn e claidheamh gu chùl. Thug e sin leis `s phòs `ad `s oidhche na bainneasdh bha an claidheamh aige an cùl a’ hall. Bha a’ bhanais a’ dol air aghaidh `s `ad toilichte mar a bha `fear eile `s a h-uile dòigh. Cha robh cion biadh `s cha robh cion àite danns’ ac’. Ach nuair a thànaig miadhon oidhche, a thànaig an tighearn’ astaigh leis fhéin `s thuirt e, “Tha an t-àm an gnothach a sgaoileadh,” os’ esan. “Tha mi `dol a thoirt leam,” os’ esan, “na h-ìghean, a' bhean seo agaibh.”
“Uell,” os’ esan, “sin rud nach dian thu,” os’ esan. “Bidh mise marbh no bidh thusa marbh. Cuir thus’ anist,” os’ esan, “do làmh oirre `s tha sin a’ mìnigeadh,” os’ esan, “nuair a chuireas, bidh do cheann-sa dhiot fhéin; co dhiubh bidh mise ann as a dheaghaidh gus nach bi.”
Sin agad a’ chiad stad a chaidh a dhianamh air an dol an aghaidh a bha sin a’s an t-seann dùthaich. `S e Eòs Rodaidh Chaluim Ghobha a bha `ga innse. Bha e càirdeach dha, bha e dhen aon sìol. Bha sin treis mhór. Bha sin `s an t-seann dùthaich nuair a bha na tighearnan ann. Bha `ad sin a’ cuir sgaoileadh air na daoine. Bha feadhainn mhatha dhiubh ann `s feadhainn dhona. `S tha mi `creidsinn gu robh sin `s a h-uile cinn’ a th’ann, ma dh’fhaoidte. Ged a bhiodh Mac’Illeathain, na Mac’Ille-bhràth ... gu robh feadhainn mhatha dhiubh ann `s feadhainn dhona dhiubh ann. `S math gu bheil. (gàire)
© Seumas Watson
Tar-sgrìobhadh: Seumas Watson
A legend of the MacNeil's of Barra, from the time when the laird or chieftain could claim a bride as his for the first night.
Migi Bean Nìlleig Ruairi Eòin a’ Phlant
Chaidh Migi mac Bean Nìlleig Ruairi Eòin a’ Phlant a bhreith `s a’ Chùl Mhór, far an deachaidh àrach òg. `S ann a mhuinntir Bharraigh a bha cuideachd Mhigi. Dh’ eug athair air nach robh Migi ach ceithir bliadhn’ a dh’aois. Theann e ri obair tarraing a’ mhéil aig ochd bliadhn’ a dh’aois. Bha bòsd aig Migi às a chuid Ghàidhlig agus e fìor dhéidheil air seann seanchas. `Na bharail fhéin, cha téid a’ Ghàidhlig idir gu bàs ann an Eilean Cheap Breatainn. B’e duine dìleas a bh’ann am Migi is esan an còmhnaidh an sàs ann an cùis na nàbachd: cànan, cultur is eaglais.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
Michael R. MacNeil was born and raised in the Big Rear of Barra Glen. When Mickey was just four years old, his father died. He took on driving the local mail with horse and wagon at the age of eight. He loved his Gaelic language and culture, believing it would prosper among future generations. He was one-of-a-kind and well remembered for his commitment to his community, culture, language, and church.
Ceap Breatainn: Loch Bhras d’Or
Cinneadas is Creideamh
Na Tùsanaich is na Gàidheil
Facal-toisich
Mar a thuigeas duine, bhuineadh cuid dha na Gàidheil is na Tùsanaich dha 'n aon chreideamh Chrìostail. Tha an sgeul eachdraidheil seo `na chuimhneachan air a’ chàirdeas a bha `ga leasachadh eadarra air a thachair iad ri chéile air tràigh Shanndra.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
It can be said that the Gaels and the Mi’kmaq were often in each other’s company during the time of Highland settlement in Nova Scotia. As evidenced in the following story, Barra Gaels and the Mi'kmaq practiced Catholicism. This legend gives an account of an encounter by Catholic Gaels with the Mi'kmaq in Iona.
On peut dire que les Gaëls et les Mi’kmaq se tenaient souvent compagnie lors de la période de la colonisation des Highlans de la Nouvelle-Écosse. Comme le montre l’histoire suivante, les Gaëls de Barra et les Mi’kmaq étaient des catholiques pratiquants. Cette légende raconte une rencontre des Gaëls catholiques avec les Mi’kmaq à Iona.
Na Tùsanaich is na Gàidheil
Migi Bean Nìlleig Ruairi Eòin a’ Phlant
Chaidh Migi mac Bean Nìlleig Ruairi Eòin a’ Phlant a bhreith `s a’ Chùl Mhór, far an deachaidh àrach òg. `S ann a mhuinntir Bharraigh a bha cuideachd Mhigi. Dh’eug athair air nach robh Migi ach ceithir bliadhn’ a dh’aois. Theann e ri obair tarraing a’ mhéil aig ochd bliadhn’ a dh’aois. Bha bòsd aig Migi às a chuid Ghàidhlig agus e fìor dhéidheil air seann seanchas. `Na bharail fhéin, cha téid a’ Ghàidhlig idir gu bàs ann an Eilean Cheap Breatainn. B’e duine dìleas a bh’ann am Migi is esan an còmhnaidh an sàs ann an cùis na nàbachd: cànan, cultur is eaglais.
Michael R. MacNeil was born and raised in the Big Rear of Barra Glen. When Mickey was just four years old, his father died. He took on driving the local mail with horse and wagon at the age of eight. He loved his Gaelic language and culture, believing it would prosper among future generations. He was one-of-a-kind and well remembered for his commitment to his community, culture, language, and church.
Michael R. MacNeil est né et a grandi à Big Rear of Barra Glen. Son père est décédé alors qu’il n’avait que quatre ans. Il s’est mis dès l’âge de huit ans à livrer le courrier dans la région avec un cheval et un chariot. Il adorait la langue et la culture gaéliques et était convaincu qu’elles continueraient de prospérer dans les générations à venir. Il était tout un personnage et on se souvient bien de son engagement vis-à-vis de sa communauté, de sa culture, de sa langue et de son église.
Siorramachd Inbhir Nis
Samhla air Dualchainnt
Blas Rathad Inbhir Nis 2
-ann
"Thàna mis' anall
Feuch a rachadh tusa anunn
Gu bheil Gilleasbaig Alasdair air chall
`S chan eil daididh ann
`S tha mamaidh às a ceann
Is có théid ann?"
Bheireadh e (sin) `s dh'fhalbhadh e.
- Annag ni'n Iain Alaisdair 'ic Aonghais Ailein
© Cainnt mo Mhàthar
Tar-sgrìobhadh: Sgioba a' Phroiseigt 2012
Sample of Anna MacKinnon's dialect.
Siorramachd Inbhir Nis
Samhla air Dualchainnt
Blas Rathad Inbhir Nis 1
Dh'fhairich
Siorramachd Inbhir Nis
Na h-Òrain
Òran a' Phiognaig, Goiridh
Facal-toisich
`S e “Òran a’ Phiognaig” an t-òran a `s ainmeile a rinneadh le Sìne Heanaidh agus `s ann aig Rodaidh Ailig Ruaraidh a thog Goiridh Dòmhnallach an t-òran.
Neach-aithris: Séidheag Nic'illeMhaoil
The Picnic Song is Sìne Heanaidh's most famous composition. Jeff MacDonald learned it from Roddie Alex MacInnis.
La chanson du pique-nique est la composition la plus célèbre de Sìne Heanaidh.
Séisd:
Ìrinn àrainn iù ho rò,
Ìrinn àrainn iù ho rò,
Ìrinn àrainn iù ho rò,
Seinn othail mhór a’ phiognaig.
`S bha iad ann às gach àit’,
Aonghus Cìobair `s MacAoidh,
Mac`Illfhinnein agus Sams;
`S càit’ an d’fhàg sibh Jamieson?
`S tha mo dhuine-s’ an diugh tinn,
`S e chuir mis’ a’ seo leam fhìn,
`S ged a ghabhadh esan spree,
`S ann bho `n tìr a mhisseadh e.
`S nuair a bha e òg `na shlàint’
Chuireadh e sealladh air pàisd’.
Chuireadh e `n t-sabaid `na tàmh;
`S iomadh là a thachair e.
`S an àm bhith suidhe aig a’ bhòrd,
Far robh bradan ann `s gach seòrs’,
`S mi cho aineolach `nam dhòigh,
`S e mo chrog a ghabh mi dha.
`S bha na waiters cho trang,
Cha bhruidhneadh iad rium neo-ar-thaing.
Thuirt mi fhìn ri té bha thall,
Gu robh mi call mo mhisneach.
`S cha robh na còcairean gann;
Betsy Mhór ac’ air an ceann.
Carson a bhiodh gnothaichean gann?
Cha b’e àm an earraich e.
`S gad a bhiodh mo sporan làn,
Gheobhainn-s’ meas cho luath ri càch;
Notaichean `s airgead bàn,
Dheanadh fuaim `s gliogadaich.
`S feadhainn dhiubh a chuir rud ann,
Bha an cuid soithichean air chall.
Boireannaich a nunn `s a nall,
An aimhreit `s an trioblaid
Tar-sgrìobhadh: An Cliath Clis
Air a dheasachadh le: Sgioba a' Phroiseigt
A satirical song about a failed picnic.
Chanson satirique sur un pique-nique raté.
Goiridh mac Alasdair Dhùghaill Shandaidh Iain Phàdruig
`S ann à Bràigh na h-Aibhneadh, Siorramachd Inbhirnis a tha Goiridh mac Alasdair Dhùghaill Shandaidh Iain Phàdruig. Thànaig a shinnsearan à Arisaig, Mùideart, Eige agus Lochabar. `S e seinneadair, co-ghleusaiche, sgeulaiche, neach-teagaisg agus, o chionn ghoirid, Oifigear-gnìomha na Gàidhlig aig Oifis Iomairtean na Gàidhlig a th’ ann. Thogadh e ann an cearn bheairteach `s an dualchas, agus thog e cuid mhór dheth bho Sheumas MacAoidh, Seonaidh Aonghuis Bhig, Pàdruig Aonghuis Sìne, Rodaidh Ailig Ruairidh agus Fransas Dhùghaill Shandaidh. B' ann bho 'n luchd-labhairt dhùthasach seo a thog Goiridh a chuid mhath dhe na h-òrain, stòraidhean agus eachdraidh a th’ aige `n diugh. Tha Goiridh a’ togail a mhac Pàdraig leis a’ chànan agus faodar an dithist fhaicinn a’ gabhail òran neo stòraidh còmhla.
Neach-aithris: Séidheag Nic'illeMhaoil
A descendent of emigrants from Arisaig, Moidart, Eigg and Lochaber, Jeff MacDonald hails from Kingsville, Inverness County. Jeff is a Gaelic singer, composer, storyteller, educator and, most recently, Gaelic Field Officer for the Office of Gaelic Affairs. Growing up an area steeped in the Gaelic tradition, he was profoundly influenced by tradition bearers Jimmy MacKay, Johnny Williams, Patrick MacEachern, Roddie MacInnis and his uncle Francis. It was from these local treasures that Jeff acquired many of his songs, stories and histories. Jeff is raising his son Padraig with the Gaelic language and the two can often found sharing a song or story together.
Siorramachd Inbhir Nis
Na h-Òrain
Òran a' Phiognaig
Facal-toisich
`S e “Òran a’ Phiognaig” an t-òran a b' ainmeile a rinneadh le Sìne Heanaidh. 'S ann gu tric a chaidh iarraidh air Rodaidh Ailig Ruaraidh a ghabhail. Rinn i an t-òran éibhinn seo mu `n turas a chuir i piognaig air dòigh `s an àm a bha droch shlàinte a' cur air an duine aice. A's na ceathramhan, tha i `toirt dealbh gu robh ann gach duine uasal às a’ sgìre, co dhiubh gu robh iad a' làthair idir.
Neach-aithris: Seumas Watson
The Picnic Song is Sìne Heanaidh's most famous composition. Roddie Alex was often asked to sing it. She made this comical song about a picnic she arranged to raise funds for her husband who was in poor health. In the lyrics she pretends that everyone important from the area was at the picnic, whether present or not.
La chanson du pique-nique est la composition la plus célèbre de Sìne Heanaidh. On demandait souvent à Roddie Alex de la chanter. Elle a créé cette chanson comique sur un pique-nique qu’elle avait arrangé pour recueillir des fonds pour son mari, qui était en mauvaise santé. Dans les paroles, elle prétend que toutes les personnes importantes de la région étaient au pique-nique, qu’elles aient été réellement présentes ou non.
Òran a' Phiognaig
Séisd:
Ìrinn àrainn iù ho rò,
Ìrinn àrainn iù ho rò,
Ìrinn àrainn iù ho rò,
Seinn othail mhór a’ phiognaig.
`S bha iad ann às gach àit’,
Aonghus Cìobair `s MacAoidh,
Mac`Illfhinnein agus Sams;
`S càit’ an d’fhàg sibh Jamieson?
`S tha mo dhuine-s’ an diugh tinn,
`S e chuir mis’ a’ seo leam fhìn,
`S ged a ghabhadh esan spree,
`S ann bho `n tìr a mhisseadh e.
`S nuair a bha e òg `na shlàint’
Chuireadh e sealladh air pàisd’.
Chuireadh e `n t-sabaid `na tàmh;
`S iomadh là a thachair e.
`S an àm bhith suidhe aig a’ bhòrd,
Far robh bradan ann `s gach seòrs’,
`S mi cho aineolach `nam dhòigh,
`S e mo chrog a ghabh mi dha.
`S bha na waiters cho trang,
Cha bhruidhneadh iad rium neo-ar-thaing.
Thuirt mi fhìn ri té bha thall,
Gu robh mi call mo mhisneach.
`S cha robh na còcairean gann;
Betsy Mhór ac’ air an ceann.
Carson a bhiodh gnothaichean gann?
Cha b’e àm an earraich e.
`S gad a bhiodh mo sporan làn,
Gheobhainn-s’ meas cho luath ri càch;
Notaichean `s airgead bàn,
Dheanadh fuaim `s gliogadaich.
`S feadhainn dhiubh a chuir rud ann,
Bha an cuid soithichean air chall.
Boireannaich a nunn `s a nall,
An aimhreit `s an trioblaid
© Seumas Watson
Tar-sgrìobhadh: An Cliath Clis
Air a dheasachadh le: Sgioba a' Phroiseigt 2012
A satirical song about a failed picnic.
Chanson satirique sur un pique-nique raté.
Rodaidh Ailig Ruairidh Dhòmhnaill Iain
Rugadh Rodaidh Ailig Ruairidh Dhòmhnaill Iain ann am Bràigh na h-Aibhneadh far a robh e `na thuathanach fad a shaoghail. `S ann à Mùideart a thànaig a chuideachd. `S e òranaiche beothail, togarrach a bh’ ann an Rodaidh. `Na fhìor dheagh fhear an taighe, bha e-fhéin cho déidheil air gabhail nan òran am measg cuideachd, cha bu mhór nach biodh e 'g éigheachd, “Gabh òran!” gun sinn-ne ach leth-chas astaigh air dorust a’ phoirde. Bu mhath leis òrain a ghabahil a bha `gan dèanadh aig bràthair athar, Dòmhnall Ruairidh.
Bha Sìne Heanaidh té do naoidh duine cloinneadh aig Iain MacAonghais agus a bhean. Thàinig iad à Mùideart gu Bràigh na h-Aibhneadh ann an 1844. Thathas ag ràdhainn gun d’ rinn Sìne, agus a dithis bhràthairean aice (Dòmhnall agus Eòghann), iomadh òran air nach gabh lorg tuilleadh an diugh. Phòs Sìne fear Donnchadh MacEachainn a mhuinntir a’ Rubha Fhada nuair a bha i suas ann am bliadhnaichean.
Neach-aithris: Seumas Watson
Roddie Alex MacInnis was born and raised in Kinsgville. He was an excellent and enthusiastic singer. He was so fond of singing that he would call out to us to sing a song while we were still just coming in through the door. He often sang songs composed by his uncle, Donald.
“Sìne Heanaidh” MacInnis was one of nine children born to John MacInnis and his wife. They came to Glendale from Moidart in 1844. It's said that Sìne and two of her brothers (Donald and Hugh) made many songs that have since been lost. Sìne married Duncan MacEachen from Long Point when she was up in years.
Roddie Alex MacInnis est né et a grandi à Kingsville. Il était un chanteur enthousiaste et d’excellente qualité. Il aimait tellement chanter qu’il invitait les gens à chanter une chanson avant même qu’ils aient fini de franchir le seuil de sa maison. Il chantait souvent des chansons composées par son oncle Donald.
« Sìne Heanaidh » MacInnis était l’un des neuf enfants de John MacInnis et sa femme. Ils sont arrivés de Moidart à Glendale en 1844. On dit que Sìne et deux de ses frères (Donald et Hugh) ont créé de nombreuses chansons qui ont été perdues depuis. Sìne a épousé Duncan MacEachen de Long Point à un âge avancé.
Siorramachd Inbhir Nis
Na h-Òrain
Moladh Mhàbu
Facal-toisich
`S e Alasdair mac Ailein Alasdair Ruaidh mac Aonghais 'ic Alasdair Bhàin (Alasdair a’ Ridse) a rinn an t-òran seo. Tha e 'moladh Mhàbu mar an t-àite far an do dh’àraicheadh e. Chaidh an t-òran a dheanadh aig Alastair as deaghaidh dha dh’ imrich gu Siorramachd Antaiginis. Bha 'n cianalas air `s esan ag ionndrainn na seann dachaidh. `S e Dòmhnallach do Shliochd an Taighe à Lochabar a bha `na dhùthchas aige. Bha na Dòmhnallaich ud mar ainmeil bhàird, agus ghaisgich air a’ bhlàr, a’ dol air n-ais dha 'n t-siathamh linn deug.
Neach-aithris: Seumas Watson
Alasdair the Ridge, born and raised in Mabou, made this song after he moved to Antigonish County. He descended from the Lochaber branch of MacDonalds, known as Sliochd an Taighe. The Bohuntin MacDonalds were famous as bards and warriors going back to the 16th century.
Alasdair « the Ridge » est né et a grandi à Mabou. Il a créé cette chanson après avoir déménagé au comté d’Antigonish. Ses ancêtres étaient des MacDonald du Lochaber, connus sous le nom de « Sliochd an Taighe ». Les MacDonald de Bohuntin étaient des bardes et des guerriers célèbres depuis le XVIe siècle.
Moladh Mhàbu
Séisd:
O mo chaochladh mór a thàinig!
O mo chaochladh fàth mo smaoitean
`S fhad bho chàirdean gaoil a tha mi
O mo chaochladh mór a thàinig!
Chan eil ann an diugh ach tuaileas
Ged a dh'fhàg e mi fo bhruaillean
An liuthad oidhche bha mi bruadar
Bhithinn mu bhruachan Abhainn Mhàbu.
`S iomadh mire agus banais
Air an d'rinn mi oidhche-chaithris
Ann am measg nan daoine glana
`S a bha fanachd ann am Màbu.
Dh'fhàg mi ceudan as mo dheoghaidh
Air am bu thoil leam fhìn bhith tadhal
`S gach aon taobh far `n d' thugainn m' aghaidh.
Rium bu laghach iad `s bu bhàigheil.
`S beag an t-iaonadh mi bhith tùrsach
Dh'fhàg mi Iain `s cha b'e diù e
Dh'fhàg mi Aonghus agus Fionnlagh
`S am fear mùirneach siud, an tàillear.
Gum b' e siud an t-àrmann rìoghail
Anns na dh'fhàs an nàdur dìreach
Bha e càirdeach dhomh trì fìlltean
`S mi nach dìobair gu latha-bhràch e.
© Guthan Prìseil
Tar-sgrìobhadh: Guthan Prìseil
A praise song for Mabou.
Chanson à la gloire de Mabou.
Anna ni’n Dùghaill Alasdair ' ic Dhòmhnaill 'ic Dhòmhnaill Bhàin Onorach `ic Dhòmhnaill `ic Iain `ic Dhòmhnaill `ic Alasdair Ria
Rugadh Anna ni’n Dùghaill Alasdair (NicDhòmhnaill) ann an Druim Ailpein. `S e a bu chuideachd dhi Sliochd an Taighe. Bha i 'na ban-sheinneadair aig a robh tàlant sònraicht’ a chomharradh òrain sam bith a ghabhadh i. Bha i pòsd’ ann aig fear Collie Iain Shandaidh, Dòmhnallach eile, a mhuinntir Mhàbu. `S e “Annie Collie” a bh’ac’ oirre a's a’ choimhearsnachd.
Neach-aithris: Seumas Watson
Annie Collie MacDonald was born and raised at Alpine Ridge. She was the daughter of Dougald MacDonald. These MacDonalds were of Sliochd an Taighe Lochaber stock. She was married to Colin MacDonald of Mabou. Local folks styled her as “Annie Collie.” With her own distinct style of singing, she was noted for making a song her own.
Annie Collie MacDonald est née et a grandi à Alpine Ridge. Elle était la fille de Dougald MacDonald. Cette famille MacDonald était des « Sliochd an Taighe » originaires du Lochaber. Elle a épousé Colin MacDonald de Mabou. Les gens du coin l’ont surnommée « Annie Collie ». Elle avait son propre style bien particulier de chant et était connue pour faire siennes les chansons qu’elle interprétait.
Siorramachd Inbhir Nis
Na h-Òrain
Hi Rì Him Bó
Facal-toisich
Tha e coltach gu robh an t-òran seo gu sònraichte fasanta mun cuairt air crìochan A’ Chamais Leathainn. Bha fear ann a's a’ choimhearsnachd ud a ghabhadh an t-òran seo cho tric gun deachaidh “Iain Hi Rì Him Bó” a thoirt air mar leas-ainm. A's an òran, tha sealgair as deaghaidh fiadh a mharbhadh. Air dha tilleadh dha `n bhaile, fhuair e naidheachd gu robh a leannan air a réiteachadh aig fear eile.
Neach-aithris: Seumas Watson
This song seems to have been commonly sung in the Broad Cove area of Inverness County. One individual was so fond of singing this song he was nicknamed John Hi Rì Him Bó. The song tells the story of a hunter who, returning to his village after having killed the stag, discovers his sweetheart is betrothed to another.
Cette chanson semble avoir été couramment chantée dans la région de Broad Cove, dans le comté d’Inverness. Il y avait un individu qui aimait tellement cette chanson qu’on l’a surnommé « John Hi Rì Him Bó ». La chanson raconte l’histoire d’un chasseur qui, de retour au village après avoir abattu le cerf, découvre que sa dulcinée a épousé un autre homme.
Hi Rì Him Bò
Seisd:
Hi rì him bó hill o bho ro hò
Hi rì him bó hill ì hill ù
Hi rì him bó hill o bho ro hò.
Chì mi, chì, chì mi thallad
Chì mi na féidh air a’ bhearradh
Chì mi na féidh air a’ bhearradh
`S an gìomanach fhéin `nan deaghaidh
Le ghunna caol, le mhìol choin sheanga
Dìreadh bheann `s a’ teàrnadh ghleannan
Dh’ fhàg thu an damh donn gun anail
Anns an fhraoch a’ sileadh faladh
Bha do mhìolchoin sgìth `ga leanaid
`S bha na gillean sgìth `ga tharraing
Beul an aonaich tighinn gu baile
Fon am faighte biadh gun ghainne
Òl is ceòl is òrain thairis
Tha sgeul ùr air tighinn a bhaile
Chan e sgeul ùr a th’ ann ach naidheachd
Gun do réitich mo cheud leannan
Ribhinn donn an òr-fhuilt chlannaich
Air gun tig an gùn ri cheannach
Aparan is daoir’ an anart
Ribean air a chùl nach greannach
`S cha b’ e siod a bha mi leanadh
Ach do chàirdeas ris na fearaibh
Ri Sir Eóghann `s ri Sir Ailean
© http://mqup.mcgill.ca/book.php?bookid=125
An anonymous song concerning a hunter and a lover lost.
Chanson anonyme sur un chanteur et son amoureuse perdue.
Lachlann Dhòmhnaill Nìll
Bha Lachlann Dhòmhnaill Nìll `na sheinneadair agus `na sgeulaiche air leth comasach, ealanta. Bha ainm aig' a bhith gu math deas-bhriathrach ann an còmhradh cuideachd. Rugadh `s a thogadh e ann an Dùn Bheagain. `S ann do Mhòrar a bhuineadh a chuideachd bho thùs. B’ e Lachlann fear dhe na beulaichean a bu chudthromaiche a thug tabhartas seachad do Cho-chruinneachadh Beul-Aithris Gàidhlig Cheap Breatainn.
Neach-aithris: Seumas Watson
Lauchie Dan N. MacLellan was an exceptional singer and storyteller. He was also a gifted conversationalist. Born and raised in Dunvegan, his family’s origins were in Morar. Lauchie was one of the most important informants to contribute to the Cape Breton Gaelic Folklore Collection.
Lauchie Dan N. MacLellan était un chanteur et conteur d’exception. Il était également doué pour la conversation. Il est né et a grandi à Dunvegan, dans une famille originaire de Morar. Lauchie a été l’une des sources d’information les plus importantes pour la Collection de folklore gaélique du Cap-Breton.