An Drochaid Eadarainn Tha i seo 'na làraich-lìn a sholaraicheas dorust fosgailte do dhualchas beò na Gàidhlig mar a chìthear, a chluinnear 's a chleachdar a' là an-diugh ann an Gàidhealtachd na h-Albann Nuaidh.
Sreath do phuirt dannsaidh – srath spé agus ruidhlichean - air an cluich le Iain MacDhùghaill.
Neach-aithris: Séidheag Nic’illeMhaoil
A set of tunes for stepdancing – a strathspey followed by reels – played by John MacDougall. The tunes: Calum Crùbach, Am Muileann Dubh, Sir Reginald MacDonald, Traditional Reel.
Chaidh Iain mac Sheòrais `ic Ailein a bhreith ann an Éipheit, Siorramachd Inbhirnis. `S ann à Muideart a thàinig na daoin' aige. `S e fìdhleir agus co-ghleusaich’ ainmeil a bh’ ann. Bhiodh e ceartachadh fhìdhlean `s phianos aig an taigh aige fhéin ann an Ceann Loch. Bha Iain a' sàs anns na 70s a’ cumail beò ceòl na fìdhleadh agus a’ toirt leasanan ciùil air feadh Siorramachd Inbhirnis. Thog e fhéin an fhìdheall nuair a bha e `na ghille, agus mar dheugair bhiodh e `cluich aig partaidhean `s dannsaichean `s na taighean-sgoile. Bha meas mór aig Iain air sàr-fhìdhlear ionadail dha’m b’ainm Aonghas Ailean Gilliosach à Ceann Mhargaraidh agus thog e poidhle bhuaithe-san. Rinn Iain barrachd air 33,000 puirt `na bheatha agus rachadh aige air a dhà neo trì dhiubh a dheanadh ann a’ là fhéin.
Neach-aithris: Séidheag Nic’illeMhaoil
John MacDougall, fiddler and composer, was born to George and Margaret (MacLellan) in Egypt, Inverness County. He is descended from immigrants from Moidart, Scotland. John operated a violin and piano repair shop for many years based out of his home in Kenloch. He also taught fiddle lessons throughout the county and played a major role in the resurgence of fiddle music in the 1970s. John picked up the fiddle as a child and in his teen years often played at parties and dances in the schoolhouses. He was greatly influenced by local and well-respected fiddler Angus Allan Gillis of Upper Margaree. John composed over 33, 000 tunes in his lifetime and was said to have been able to make two or three tunes in a day.
The Honourable Miss Elspeth Campbell ( T. Douglas) – Caismeachd
Leaving Localsh (Traidiseanta) – Caismeachd
Lucy Campbell (Traidiseanta) – Srath Spé
Colonel McBain’s Fancy (Murdoch McDonald) – Ruidhle
The Drummer (Traidiseanta) – Ruidhle
Traidiseanta – Ruidhle
“The Yetts of Muckart” (James Stewart Robertson) – Ruidhle
Tunes by Fr. Angus Morris.
Fhuair Maighstir Aonghas Morris, mac Pàdraig agus Floraidh (NicDhòmhall) à Mabu Bheag, Siorramachd Inbhirnis, meas is cliù mar fhìdhleir. Thog e suas `n fhidheall aig aois còig bliadhn' deug, as deaghaidh dha cluinntinn na co-oghaichean aig `athair, na “Lewis” Dòmhnallaich à Seastaco. Gu math tràth, thug Jim ‘Lewis’ cuideachadh do Mhgr Morris a’ togail bunait agus dh’ ionnsaich e dha ceòl a leubhadh. Thòisich Mgr Morris a’ cluich `son chàirdean agus mun cuairt 's a' choimhearsnachd agus fiu `s a’ faighinn cothrom a thoirt fois dha 'n phrìomh fhìdhleir aig na dannsaichean ionadail. Nuair a bha e mu mheadhan na fhicheadan, rinn e 'mach gu robh an t-sagartachd bhuaithe nuair a bha e aig Oilthigh N.F.X. Chuir e seachad iomadh bliadhna ann am parraistean air feadh Cheap Breatainn agus seachd bliadhna anns na Honduras cuideachd; `s nuair a ràinig e dhachaidh, ghabh e suim 's a' cheòl a rithist. Tha Mgr Morris air a bhith 'na shagart ann am Màbu fad beagan do bhliadhnaichean an dràsd’ agus tha e air a bhith `cumail air a’ toirt taic do cheòl na coimhearsnachd `s a' là `n diugh.
Neach-aithris: Séidheag Nic'illeMhaoil
Father Angus Morris, son of Patrick and Florence (MacDonald), is a well-respected fiddler from Colindale, Nova Scotia. He first picked up the violin at age 15, influenced by his father’s first cousins, the ‘Lewis’ MacDonalds of Port Hood. Early on, cousin Jim ‘Lewis’ would help Fr Morris tune his fiddle and offered basic instruction on note reading. Fr Morris began to play for friends and at various community events and enjoyed the opportunity to “spell” the main fiddler at local dances. In his mid-twenties, Fr Morris decided to enter the priesthood while in his final year at St. F. X. University. He served in parishes throughout Cape Breton and spent seven years stationed in Honduras. Upon returning home, Fr Morris became very involved with the music scene in Cape Breton. He is currently parish priest in Mabou and continues to be a strong supporter of fiddle music on the island.
Tha a' Ruidhle Cheathrar am measg nan seann dannsaichean a thugadh a nall as an t-seann dùthaich. Tha fianais air bho shean 's na h-òrain air an taobh seo, agus gu mìorbhaileach chum a' sluagh beò e anuas chun a’ là an diugh, gu h-àraid am measg theaghlaichean Siorramachd Inbhirnis.
Neach-aithris: Séidheag Nic’illeMhaoil
Tha Scotch Four is one of a large number of old dances brought over from the Scottish Gàidhealtachd. It is mentioned in at least one early song composed here, and has miraculously survived into our own time, kept alive primarily among families in Inverness County.
Dà chàraid a' sàs 's a' Ruidhle Cheathrar ann an talla Abhainn a Deas, Ceap Breatann, Alba Nuadh. Film air a thogail 's a' Lùnastail 2006.
Na dannsairean: Dawn NicDhòmhnaill-Ghilleasach, Meileadaidh Chamshron, Benedict MacDhòmhnaill agus Gerard Peutan. Fìdhleir: Glen Greumach.
'Air a chleachdadh le cead.
Glen Graham plays Scotch Four tunes for two couples dancing at the West Mabou hall. The film was taken in August 2006. Dancers include Dawn MacDonald-Gillis, Melody Cameron, Benedict MacDonald and Gerard Beaton.
Used with permission.
Tha daoine air tighinn a dh'fhuireach ann am Baile Haileafags às caochladh àiteachan do Ghàidhealtachd na h-Albann Nuaidh. Mar sin dheth, gu math tric, thig daoine còmhla cruinn airson ciùil agus dhannsaichean. A's a' phìos seo, chìthear feadhainn a' deanadh danns aig té dhe na taoims ud.
Neach-aithris: Séidheag Nic’illeMhaoil
Although Halifax area is not a traditional Gaelic speaking area, people from all over have come to live there. With that, music sessions and square dances are commonly on the calendar of events. This video shows a square set at one of these sessions.
Luchd-céilidh ag éirigh air danns' aig Pepperjack's `s an Àrd-Bhaile, Faoilleach 2012. Ceòl air a sheinn aig Glean Greumach, Ruairidh Dòmhnallach agus Ìosag Frisealach.
Dancers stepping to a set at the Pepperjack's Cape Breton Céilidh, January 2012. Music by Glenn Graham, Rodney MacDonald and Isaac Fraser.
Buidheann a’ luadhadh a’ chlò. Obair throm a rinneadh a’s gach coimhearsnachd Ghàidhealach ann an Albainn Nodha gus an clò fhàgail teann gu leòr airson a chosg. `S iad na h-òrain, agus lìonmhorachd nan làmhan, a dheanadh an obair aotrom.
Neach-aithris: Seumas Watson
A group milling the woolen tweed cloth. This heavy work was carried out in every Nova Scotia Gaelic community in order to shrink the tweed so that it could be worn. The work was lightened by the numbers participating and milling songs.
Séisd:
Seinn o ho rò seinn.
Seinn o ho rò leannain,
Seinn o ho rò seinn.
Gur a muladach tha mi,
`S mi air àirigh chruidh-bhainne.
Gura muladach sgìth mi,
`S mi leam fhìn an tìr m' aineoil.
Cha b' ionnan mar bha mi,
Mun do dh'fhàg mi m' Bràigh Raineach.
Le m' phiuthar 's le mo bhràthair,
Cead bhith mànran ri m' leannan.
Ann am bothag an t-sùgraidh,
`S e bu dùnadh dhi barrach.
Tar-sgrìobhadh: An Cliath Clis
Air a dheasachadh le: Sgioba a' Phroiseigt 2012
A milling frolic in Halifax, December 2011.
Chaidh Seòrsag ni’n Sheòrais `ic Coinnich a bhreith anns an t-Sassain aig Croydon. Tha i `fuireach anns an Àrd-bhaile. Thàinig a sinnsearan às an Eilean Sgitheanach, na Hearadh, Inbhirnis, Dòrnoch agus Inbhir Àir. Tha màthair Sheòrsaig an sàs a's a' Ghàidhlig anns an Àrd-bhaile. Mar sin dheth, thog Seòrsag fhéin beagan dhi a’ siod `s a’ seo. Tha Seòrsag gu math measail dualchas na Gàidhlig. Seinnidh i a' chlàrsach agus nì i dannsa-céim.
Neach-aithris: Seumas Watson
Georgia Atkin was born in Croydon, England and lives in the city of Halifax. Her ancestors came from the Isle of Skye, Harris, Inverness, Dornoch and Ayrshire. Georgia’s mother, Laura, is very involved with Gaelic activities in the Halifax Metro area, and Georgia has acquired a bit of the language herself at various classes and events. Georgia enjoys learning about all aspects of the Gaelic culture; she is interested in the history of the Gael, she plays the Celtic harp and step dances.
Rugadh Lodaidh mac Eòis Dhòmhnaill Fhiadhaich ann am Baile Inbhir Nis. Chaidh a thogail ann am Bun na h-Aibhne Deas. `S ann à Mùideart is às Eilean nam Muc a thàinig na daoine aige. Tha e `na cheannard aig Iomairtean na Gàidhlig. Chaidh urram Bàrd Mòd Rìoghail Nàiseanta na h-Albann a thoirt air ann an 2012.
Neach-aithris: Frangag NicEachainn
Lewis MacKinnon was born in Inverness and raised in Lower South River. His people came from Moideart and the Isle of Muck. After hearing Gaelic at home as a boy, Lewis decided to learn his language. He is a musician, Executive Director with Gaelic Affairs, Department of Community, Culture and Heritage and teaches Gaelic in the community. In addition, he was named Poet Laureate of the Royal National Mod in Scotland, the first time for a non-Scot to earn the title.
Rugadh Eòsaph mac Labhruis `ic Labhruis `ic Sheumais `ic Labhruis Cheairt ann am Moncton, Brunsuig Nuadh. Chuir e suim `s a' Ghàidhlig as deoghaidh dha an cànan a chluinnteil ann an Ceap Breatainn. A' là an-diugh, bidh e `teagasg na Gàidhlig ann am Baile nan Loch.
Neach-aithris: Seumas Watson
Joe Murphy comes from Moncton, New Brunswick. Joe decided to learn Gaelic after spending some time in Cape Breton and hearing plenty of Gaelic there. Today, he instructs Gàidhlig aig Baile classes in Dartmouth.
Bhon dh’fhosgail Àrd-sgoil an Dùin `s an t-Sultainn 2007, tha Gàidhlig air a bhith mar phàirt ann. Le taic bho Roinn an Fhoghlaim, tha Àrd-sgoil an Dùin air a bhith `g àrdachadh inbhe na Gàidhlig. Chuireadh Comann Gàidhlig An Dùin air chois as deaghaidh do bhuidheann oileanach is luchd-teagaisg a thighinn còmhla gach seachdainn gus eòlas fhaighinn air cuspairean a bhuineas do chultar na Gàidhlig.
Neach-aithris: Seumas Watson
Since the opening of Citadel High in September 2007, Gaelic has been a part of the school culture. With help from the Department of Education, Citadel pledged to promote Gaelic culture, language, tradition and history. An Dùn, the Gaelic club, was born after a group of interested students and teachers began meeting weekly to explore different aspects of the language and culture.
Chaidh Sgoil Ghàidhlig an Àrd-bhaile a chur air bhonn ann an 2005. Tha a ballrachd dìleas do chultar is do chànan nan Gàidheal. `S e `s misean dhi a ghlèidheadh `s a leasachadh dualchas na Gàidhlig ann am Baile Mór Haileafags. Tha Èos O' Murchu an ceann a' chlais 'Gàidhlig aig Baile' a' seo.
www.halifaxgaelic.ca
Neach-aithris: Seumas Watson
Sgoil Ghàidhlig an Àrd-bhaile was established in 2005 and is comprised of individuals committed to preserving and enhancing Gaelic language and culture within the Halifax community. Joe Murphy leads this Gàidhlig aig Baile class.
www.halifaxgaelic.ca
Rugadh Eòsaph mac Labhruis `ic Labhruis `ic Sheumais `ic Labhruis Cheairt ann am Moncton, Brunsuig Nuadh. Chuir e suim `s a' Ghàidhlig as deoghaidh dha a' chànan a chluinnteil ann an Ceap Breatainn. A' là an-diugh, bidh e `teagasg na Gàidhlig ann am Baile na Loch.
Neach-aithris: Seumas Watson
Joe Murphy comes from Moncton, New Brunswick. Joe decided to learn Gaelic after spending some time in Cape Breton and hearing plenty of Gaelic there. Today, he instructs Gàidhlig aig Baile classes in Dartmouth.
Anns an Àrd-bhaile, bi Leanne Aucoin a' teagasg dannsa-céim. Tha toileachas mór às danns' air a bhith aice on a bha i `na cnapaig aig aois cóig bliadhna. `S ann aig Sìne NicNìll a fhuair i a' cheud ionnsachadh air dannsa `s an t-seann nòs. Thòisich Leanne air clàsaichen a' cur air n-adhart i fhéin bho chionn deich bliadhna. Bidh a' mhór cuid dhe `n luch-ionnachaidh a bhios i `teagasg eòlach air beagan dannsaidh mu thràth. Tha dannsairean a' cumail romhpa air aobhar spòrs culturach `s cleachdadh collain air leth slàn, fallain.
Neach-aithris: Seumas Watson
Leanne Aucoin currently offers step-dance classes in HRM, as well as teaching square sets. Leanne's love of stepdancing began at age 5 in Sydney Mines when she started taking lessons with Jean MacNeil. She just loved it; and still does. Leanne has been teaching step-dance for about 10 years now. Students tend to come to classes with a knowledge of the tradition already. Many wish to keep a connection with their culture, get some exercise and have great fun.
An Drochaid Eadarainn Tha i seo 'na làraich-lìn a sholaraicheas dorust fosgailte do dhualchas beò na Gàidhlig mar a chìthear, a chluinnear 's a chleachdar a' là an-diugh ann an Gàidhealtachd na h-Albann Nuaidh.