log asteach

Ceap Breatainn: Loch Bhras d’Or

Ceòl is Dannsa

Eòs Peadar mac Theàrlaich ’ic Eòis, Fìdhlear 2

Facal-toisich

Anns a’ bhidio seo, tha Eòs Peadair a’ bruidhinn air mar a thog e a chuid chiùil agus a’ seinn sreath do phuirt. Tha pàirt dhiubh `nam puirt à beul.

Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach

This video features a conversation with Joe Peter MacLean. He speaks about the manner in which he learned his tunes and plays a selection from his repertoire; several of these tunes have accompanying words.

Puirt air an seinn le Eòs mac Thearlaich `ic Eòis.

Tunes by Joe Peter MacLean.

Eòs Peadar mac Theàrlaich 'ic Eòis

Thòisich Eòs Peadar mac Theàrlaich ’ic Eòis air fìdhleareach a dh'ionnsachdh air a' chluais aig an taigh. B' i a' Ghàidhlig a' cheud chànan a bh' aige am broinn an taighe. Chaidh Eòs Peadar a bhreith `s a thogail faisg Baghasdail `s a' sgìreachd Locha Màiri Eumain. B' ann à Uibhist a Deas a bha sinnsearan Eòis. `S e Deasaich a bu mhuth' a sheatlig anns na crìochan goirid do Bhaghasdail. Tha meas mór aig na h-uile air Eòs Peadar mar neach-tagraidh na Gàidhlig tro cheòl `s a chuid sheanchais.

Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach

Joe Peter MacLean is a Gaelic-speaking fiddler who began learning music by ear at home. He was born and raised at MacAdam's Lake near Boisdale. His family's origins are in South Uist. Primarily South Uist folk settled in the area surrounding Bosidale. Joe Peter is a Gaelic supporter highly regarded by all for his music and traditional lore.

Ceap Breatainn: Loch Bhras d’Or

Ceòl is Dannsa

Eòs Peadar mac Theàrlaich ’ic Eòis, Fìdhlear 1

Facal-toisich

Puirt air an cluich le Eòs Peadair MacIllEathain; dà shrath spé agus ruidhlichean. Ainmeannan nam port: Highlander’s Farewell to Ireland, The Hawthorn Tree of Cawdor, Father Francis Cameron, Cailleach Liath Ratharsaidh,  Am Muileann Dubh,  The Old King’s Reel.

Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach

Fiddle medley by Joe Peter MacLean; two old strathspeys, and a few reels. The tunes: Highlander’s Farewell to Ireland, The Hawthorn Tree of Cawdor, Father Francis Cameron, Grey Old Lady of Raasay,  Am Muileann Dubh,  The Old King’s Reel.

Puirt air an seinn le Eòs Peadar mac Theàrlaich ’ic Eòis

Puirt air an gabhail le Eòs mac Thearlaich `ic Eòis:

Highlander’s Farewell to Ireland - Srath Spé - Traidiseanta
The Hawthorn Tree of Cawdor - Srath Spé - Traidiseanta
Father Francis Cameron - Ruidhle - Iain Caimbeul
Grey Old Lady of Raasay - Ruidhle - Iain Dall MacAoidh
Am Muileann Dubh - Ruidhle - Traidiseanta
The Old King’s Reel - Ruidhle - Traidiseanta

Tunes by Joe Peter MacLean.

Eòs Peadar mac Theàrlaich ’ic Eòis

Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach

Ceap Breatainn: Loch Bhras d’Or

Ceòl is Dannsa

Pòl Ruairidh Iain Dhòmhnaill Sheumais Dhòmhaill Òig Iain Ruairidh, Pìobaire

Facal-toisich

Puirt air an cluich le Pòl MacNìll; caismeachd, srath spé, agus ruidhle a rinn e fhéin. Ainmeannan nam port: Fr John Angus Rankin, Srath Spé Tradaiseanta, Amach a Seo.

Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach

In this clip, Paul MacNeil plays a march, strathspey, and a reel he made himself. The tunes: Fr John Angus Rankin, Traditional Strathspey, Amach a Seo.

Fr John Angus Rankin - Caismeachd - Jerry Holland
Srath Spé - Traidiseanta
Amach a' seo - Ruidhle - Pòl MacNìll

Amach a' seo

Amach a' seo, ma `s e do thoil
Bha mi `suidhe fad a' là
Amach a' seo, ma `s e do thoil
Tha mise gu bhith spòrsail

Togail mise agus esan
agus ise agus iad
Bidh sinn `ruith is bidh sinn `cluich
Is bidh sinn `dol airson a' spéileadh

Tunes by Paul MacNeil.

Pòl Ruairidh Iain Dhòmhnaill Sheumais Dhòmhaill Òig Iain Ruairidh

Rugadh Pòl Ruairidh Iain Dhòmhnaill (Sheumais Dhòmhaill Òig Iain Ruairidh) ann an Gleann Bharraigh, Siorramachd Bhioctoria. Thàinig na daoine dha’m buin e às Eilean Bharraigh ann an 1812. Nuair a bha Pòl a’ fàs suas, thug a theaghlach astaigh luchd-bòrdaidh `s bu tric a ghabhadh `ad sin port dha `n chloinn. `S ann mar sin a fhuair Pòl na leasanan mì-fhoirmeil. Chuir e suim mhór a's a’ phìob `s an àm ud. An diugh, tha e `g obair aig Aliant agus a’ fuireach ann a’ Béigh a’ Chaisteil còmhla r' a bhean, Treusag, an cóignear nigheanan, agus a phàrantan. Tha e `na thoileachadh dha a bhith `cur ri dualchas na Gàidhlig astaigh agus 's a' nàbachd.

Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach

Paul MacNeil was born in Barra Glen, Victoria County. His ancestors came to Cape Breton from the Isle of Barra in 1812. When Paul was growing up, his family took in boarders and very often they would share tunes with the children. Paul took informal lessons from some of these visitors and gained a great interest in playing the pipes. Although Paul was away for several years, he has returned home to Cape Breton to raise his family and to work on his Gaelic. He currently works for Aliant and lives in Castlebay with his wife Tracey, their five girls and Paul’s parents. Paul enjoys playing tunes around Cape Breton, making his own Gaelic songs for the enjoyment of his daughters and advocating for the Gaelic language and culture.

Ceap Breatainn: Loch Bhras d’Or

Samhla air Dualchainnt

Blas Cheap Breatainn: Loch Bhras d'Or 2

Bha dà theaghlach a' fuireach air a' Dunn Road.

- Mìcheal Eòin Chaluim Sheumais Mhóir

Tar-sgrìobhadh: Sgioba a' Phroiseigt 2012

Sample of Michael MacNeil's dialect.

Ceap Breatainn: Loch Bhras d’Or

Samhla air Dualchainnt

Blas Cheap Breatainn: Loch Bhras d'Or 1

Bha sinn a' dol gu Korea.

- Mìcheal Eòin Chaluim Sheumais Mhóir

Tar-sgrìobhadh: Sgioba a' Phroiseigt 2012

Sample of Michael MacNeil's dialect.

Ceap Breatainn: Loch Bhras d’Or

Nòs a’ bhìdh

Ceathramhan Cruaidh `s Biogs

Facal-toisich

`S e biadh a bhìte gabhail `s a' chumantas cuspair Marta Ramey. Ag éirigh suas aig àm na Bochdainne Móireadh, dh'fheumadh boireannaich a bhith tapaidh mu chleachdadh flùir, salainn `s min-choirce a h-uile là. B' fhìor sin gu h-àraid `s a' gheamhradh nuair a bhiodh an crodh tioram agus an teaghlach gun bhainne. Tha Marta ag innse dhuinn mu bhiogs: bonnach do mhin-choirce air a roinn ann an ceathramhan. Aréir choltais, bha am bonnach seo gun chiall cruaidh. Bhiodh muinntir an taighe `ga ghabhail mar bhiadh na maidneadh.

Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach

Martha Ramey tells of two core foods that she often had growing up in Rear Big Pond. In the depression era, women had to be creative with such basic ingredients as flour, salt and oatmeal – especially in wintertime when the cattle would often go through a dry spell and the family would be without milk. Here Martha talks about biks, a hard oatmeal bonnach divided into pieces and eaten at breakfast time.

Martha Ramey parle de deux aliments de base qu’elle consommait souvent dans sa jeunesse à Rear Big Pond. Pendant la période de la Dépression, les femmes devaient faire preuve d’imagination avec les ingrédients de base comme la farine, le sel et l’avoine, surtout en hiver, quand le bétail n’allaitait plus et la famille n’avait plus de lait. Ici, Martha parle du biks, qui est un bonnach d’avoine sec qu’on divisait en morceaux et qu’on mangeait au petit déjeuner.

Modh bìdh

Biogs

Min-choirce
Salann
Uisge

Measgaich na stuthan ann am bobhla gu ìre mhath. Sgaoil amach an taois agus dean sguéirichean dhi mar gum biodh aran-coirce ann. Cuir air sìota mhìlseagan iad. Bruichidh gu mall iad `s an àmhainn, aig teas 300°, gus an tig dath ruadh orra. Éirich air an ithe le còta do dh’ìm `ga chur orra.

Modh bìdh

Ceathramhan Cruaidh

Flùr
Salann
Uisge fuar

Cuir na stuthan mun cuairt le chéile ann am bobhla. Sgaoil amach an taois. Dean sguéirichean dhi. Cuir air sìota mhìlseagan iad agus bruich `s an àmhainn iad gus an tig dath ruadh orra.

Preparation of staple foods like hard biscuits made of simple ingredients.

Préparation d’aliments de base comme les biscuits durs faits de simples ingrédients.

Marta ni'n Pheadair Mhóir Steabhain Mhìcheil

Rugadh `s thogadh Marta ni'n Pheadair Mhóir Steabhain Mhìcheil (NicNìll) ann a Gleann a' Gharraidh, far a robh dulachas na Gàidhlig `na àbhaist. Thàinig cuideachd Mharta à Eilean Bharraigh. Dh' fhàg Marta Cùl a' Phóin Mhóir nuair a bha i `na boireannach òg. Fhuair i cosnadh, `na searbhanta, ann am Baile Shudnaidh. `S ann a bhios i fhathast a' cur seachad cuid dha `n t-samhradh `s a' Phón Mhór. Tha e `na thoileachas dhi Gàidhlig a bhruidhinn gu ruige a' là seo fhéin.

Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach

Martha Ramey (née MacNeil) was born and raised at Glen Garry in the rear of Big Pond, Cape Breton County. The MacNeil home was often a gathering place for neighbours to share Gaelic songs, fiddle tunes and pipe music. Martha is descended from emigrants from the Isle of Barra. Martha left Big Pond as a teenager to find work in Sydney, where she worked as a housekeeper. Martha enjoys visiting Big Pond in the summer and is happy to speak Gaelic with others.

Martha Ramey (née MacNeil) est née et a grandi à Glen Garry, à l’arrière de Big Pond, dans le comté du Cap-Breton. Le foyer des MacNeil était souvent un lieu de rassemblement pour les voisins, qui venaient chanter des chansons gaéliques et jouer du violon et de la cornemuse. Les ancêtres de Martha étaient des émigrants de l’île de Barra. Martha a quitté Big Pond à l’adolescence pour chercher du travail à Sydney, où elle a été gouvernante. Martha aime retourner à Big Pond pendant l’été et est heureuse de pouvoir parler le gaélique avec les autres.

Ceap Breatainn: Loch Bhras d’Or

Na h-Òrain

Amach à Point Aconi

Facal-toisich

Gabhaidh `ad an t-òran luaidh seo, air a chlàradh ann an Abhainn Ottawa, air an fhonn chumanta “Faill Ill Eileadh ó Ro.” A's a’ chlàradh seo, air a sheinn aig Rhodena Dhòmhnaill Iain, tha dealbh air soitheach-seòlaidh ann. Tha fear dhe `n sgioba `g innse mu dheidhinn a’ chuain chaochlaideich `s dé cho goirt a dh’ fhàgadh a làmhan leis an t-sàl `s e `tarraing nan ròpan.

Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach

This milling song, recorded in Ottawa Brook, Victoria County, is sung to the well-known chorus, “Faill Ill Eileadh ó Ro”. In this version, sung by the late Rhodena MacLellan, a sailing vessel is described by a member of the crew. The man describes traveling through variable waters, and his job on the ropes that has left his hands damaged from the salty water.

Cette chanson de foulage, enregistrée à Ottawa Brook, dans le comté de Victoria, est chantée sur l’air du refrain bien connu « Faill Ill Eileadh ó Ro ». Dans cette version, chantée par feue Rhodena MacLellan, un voilier est décrit par un membre de son équipage. L’homme décrit les voyages à travers des mers imprévisibles et dit que l’eau salée à laquelle il était exposé dans son travail dans les cordages a fini par abîmer ses mains.

Amach à Point Aconi

Fa ì éileadh o ro
Fa ì éileadh o ro
Fa ì éileadh o ro
'S ochoin, nuair a dh’ fhalbh sinn.

Amach às Point Aconi,
Bha double reefs `s foresail
Bha mainsail air a’ lowaradh
'S an jib cha mhór nach d’fhalbh i.

'S e rinn mo mhalaidhean gruamach
Mo shùilean 'g iarraidh dùnadh
A bhith cho tric 'ga stiùireadh
Le uisge ciùin is garbhan

'S e rinn mo làmhan grànda
'S dh’fhàg iad mar a tha 'ad
A bhith cho tric 's a [t]-sàile
Le ròpa làidir cainbeach. [tape: cainbte]

Seo dhuibh suidheachadh dhen òran a chaidh a chlàradh aig Chalum MacNìll (”Maxie” Dan Angus Iain Aonghais Eòin), Highland Hill, Siorramachd Bhictoria mar phàirt do Phròiseact nan Òran Nòs is Fonn fo sgéith a' Chlachain Ghàidhealaich 's a' bhliadhna 2004.

Fa lìll éileadh ò ro,
Ho rò hi rìthill ò ro
Fa lìll éileadh ò ro,
'S ochoin mar a dh’fhalbh sinn

Siod far a robh ‘n iùbhrach
Nuair a chuir sinn rith’ a h-aodach
Gun seòladh i mar fhaoileag
An aodann na fairge

Baddeck a rinn sinn clearance
Air madainn moch Di-ciadaoin
Bha brìothas ann o `n iar-dheas
A’ tarraing gruaim gu soirbheas

Mach aig beul Bhra ‘Or
Bha uisge mór ‘s ceò air
Bha crodh againn air bòrd
Mi-dhòigheal ‘ad air fairge

'Dol seachad Rubh’ an t-Salmon
A Rìgh gu robh i gàbhaidh
'S i 'togail an t-sàile
An àird’ o ‘n ghainmhich

'S e dh’fhàg mo làmhan grànda
'Nan gàgan mar a tha ‘ad
Cho tric 's a bhios an sàl ann
Ri ropa làidir cainbeach

Eachann ‘s e 'taomadh
Ealasaid bidh aotram
A’giulain móran aodaich
Mus sgaoil i air fairge

'Dol seachad Point Aconi
Bha double reefs ‘s a’ foresail
Bha mainsail air a’ lowaradh
'S an jib cha mhór nach d’fhalbh i

Mis’ a bha stiùireadh
'S an caiftean 'gabhail ùrnaigh
'S Daididh air a’chùlaibh
'S e ‘cunndais a chuid airgead

A milling song depicting life on a sailing vessel.

Chanson de foulage racontant la vie à bord d’un voilier.

Rhodena ni’n Dòmhnaill Iain `ic Mhìcheil D. `ic Dhòmhnaill Dhotair

`S e Rhodena Dhòmhnaill Iain `ic Mhìcheil D. `ic Dhòmhnaill Dhotair a tha a’ gabhail an òrain seo. `S ann às An Acarsaid a bha i. `S e stoc às Eilean Bharraigh a bha `na cuideachd. Anns an t-seann dùthaich, mun do dh’fhalbh iad, thugadh Na Dotairean, mar leas-ainm, air an teaghlach. Bhiodh i gu minig a’ gabhail òran `s a’ chidsin. Cuideachd, bha i uamhasach fhéin math gu sinnsearachd.

Chan urrainnear le cinnt a shònrachadh có am bàrd a rinn an t-òran seo. Tha cuid dhe `n bheachd gur ann aig fear do Chloinn Nìll, air neo còmhlan a bhuineadh do choimhearsnachd Ghlinne Gharaidh, Cùl a’ Phòn Mhóir, a chaidh an t-òran seo a dheanamh.

Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach

A native of Ottawa Brook, Rhodena MacLellan (née MacNeil) sings a locally composed sailing song. Her people came from Barra. This particular branch of the MacNeils was known as “The Doctors,” a name given to them before they left Scotland. Rhodena would often sing songs in the kitchen. She was also very good at genealogy and people would come to her from all over to learn about their family histories.

No one is actually sure who made this local song. It seems likely though that it was composed by a MacNeil, or MacNeils, from the community of Glen Garry in the rear of Big Pond, Cape Breton County.

Rhodena MacLellan (née MacNeil) est née à Ottawa Brook. Ses ancêtres étaient originaires de Barra. Cette branche particulière des MacNeil était appelée la « branche des docteurs », nom qui lui avait été attribué avant même qu’elle quitte l’Écosse. Rhodena chantait souvent des chansons dans la cuisine. Elle était également douée en généalogie et les gens venaient souvent chez elle d’un peu partout pour en apprendre davantage sur l’histoire de leur famille.

Personne ne sait vraiment qui a composé cette chanson de la région. Il est probable qu’elle a été composée par un MacNeil ou MacNeils de la communauté de Glen Garry à l’arrière de Big Pond, dans le comté du Cap-Breton.

Ceap Breatainn: Loch Bhras d’Or

Na h-Òrain

Bha mi `Raoir gu Sunndach, Sunndach

Facal-toisich

Rinneadh an t-òran seo leis an deagh bhana-bhàrd Bean Iain Ruairidh `ic `Ill-Eòin à Cùl Eilean na Nollaig. Tha na ceathramhan ag innse mar a thachair nuair a thuit i `s gun do bhrist i a làmh turas a bha i `s a’ choillidh a dh’ fhaighinn connaidh. `S e ban-Dòmhnallach a bu chinneadh dhi mu `n do phòs i. Anns a’ chóigeamh ceathramh dhe `n òran, tha i `toirt iomraidh air na Dòmhnallaich a bhi `nan dream cliùmhor.

Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach

This song was made by Bean Iain Ruairi MacNeil a local bardess. One day she went out into the woods to get firewood she fell and broke her arm. She composed this song on that occasion. She was a MacDonald before she married and it is interesting to note her pride of her lineage in the fifth verse of the song.

Cette chanson a été composée par Bean Iain Ruairi MacNeil, barde de la région. Un jour, elle est partie dans la forêt pour chercher du bois pour son feu et elle est tombée et s’est cassé le bras. Elle a composé la chanson à cette occasion. Elle était une MacDonald avant de se marier et il est intéressant de noter combien elle est fière de sa lignée à la cinquième strophe de la chanson.

Séisd:
Bha mi raoir gu sunndach, sunndach,
Bha mi raoir gu sunndach, sunndach,
Bha mise gu cridheil sunndach,
`S cha b’e leann a rinn mi òl.

‘S beag an t-ionghnadh dhomh bi tùrsach,
Ann an toiseach fuachd na Dùdlachd,
`S a lath’ a chaidh mi far an dùirne,
Cha robh dùil a’m a bhi beò.

Dh’fhalbh mo chlaisneachd ghuam `s mo lèirsinn,
Gun na dhubh a’ saoghal’ s na speuran,
`S mi gun saod agam air èirigh,
`Nam laighe leam fhéin fo leòn.

Fhuair mi `bhuill’ a loisg mi buileach,
Falt mo chinn gun na dh’fhalbh e uile,
Mar chraoibh a’ cuir ghuaip’ a duilleach,
`S gaoth `ga iomain feadh an fheòir.

A local song composed on the occasion of the bardess injuring her hand while bringing home firewood.

Chanson locale composée lorsque la chanteuse s’est cassé le bras en ramassant du bois pour son feu.

Peadar mac Bean Jack Pheadair

`S ann a mhuinntir Chùl Eilean na Nollaig a tha an deagh sheinneadair Peadar mac Bean Jack Pheadair. Bha a chuideachd à Barraigh. Chaidh Peadar a thogail ann an taigh far an tigeadh luchd-céilidh air an oidhche, gu h-àraid aig àm a’ gheamhraidh, gus òrain a ghabhail. Dh’ ionnsaich Peadar deagh roinn do dh’ òrain aig a mhàthair. Thog e òrain cuideachd aig seinneadairean Cheap Breatainn shìos rathad Bhostoin, far an do chuir e seachad bliadhnaichean móra ag obair `na shaor.

Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach

Peter MacLean is an outstanding singer and Gaelic language advocate from Rear Christmas Island. His antecedents were of Barra origin. He was reared in a céilidh house where gatherings for singing and discussing Gaelic songs were common occasions, particularly in winter. He learned many songs from his mother, Bean Jack Pheadair, and others during his many years working as a carpenter in the Boston area among other Cape Breton Gaels.

Peter MacLean est un chanteur remarquable et un défenseur de la langue gaélique de Rear Christmas Island. Ses ancêtres étaient originaires de Barra. Il a été élevé dans une maison où on organisait les céilithe et les rassemblements pour chanter et parler des chansons gaéliques étaient fréquents, en particulier en hiver. Il a appris de nombreuses chansons auprès de sa mère, Bean Jack Pheadair, et d’autres personnes pendant les nombreuses années où il a travaillé dans la menuiserie dans la région de Boston, parmi d’autres Gaëls du Cap-Breton.

Ceap Breatainn: Loch Bhras d’Or

Na h-Òrain

Amach à Point Aconi, Eamag

Facal-toisich

Gabhaidh `ad an t-òran luaidh seo, air a chlàradh ann an Gillisdale, air an fhonn chumanta “Faill Ill Eileadh ó Ro.” Anns a’ chlàradh seo, tha an t-òran air a sheinn aig Eamag Rabairt Eachainn mar a bha i 'ga ionnsachadh aig a seanmhair, Rhodena Dhòmhnaill Iain, tha dealbh air soitheach-seòlaidh ann. Tha fear dhen a’ sgioba `g innse mu dheidhinn a’ chuain caochlaideich `s cho goirt a dh’ fhàgadh a làmhan leis an t-sàl `s e a’ tarraing nan ròpan.

Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach

This milling song, recorded in Ottawa Brook, Victoria County, is sung to the well-known chorus, “Faill Ill Eileadh ó Ro”. In this version, sung by Emily MacKinnon as she learned from her grandmother, Rhodena MacLellan, a sailing vessel is described by a member of the crew. The man describes traveling through variable waters, and his job on the ropes that has left his hands damaged from the salty water.

Cette chanson de foulage, enregistrée à Ottawa Brook, dans le comté de Victoria, est chantée sur l’air du refrain bien connu « Faill Ill Eileadh ó Ro ». Dans cette version, chantée par Emily MacKinnon, un voilier est décrit par un membre de son équipage. L’homme décrit les voyages à travers des mers imprévisibles et dit que l’eau salée à laquelle il était exposé dans son travail dans les cordages a fini par abîmer ses mains.

Fa ì éileadh o ro
Fa ì éileadh o ro
Fa ì éileadh o ro
'S ochoin, nuair a dh’ fhalbh sinn.

Amach às Point Aconi,
Bha double reefs ‘s foresail
Bha mainsail air a’ lowaradh
'S an jib cha mhór nach d’fhalbh i.

'S e rinn mo mhalaidhean gruamach
Mo shùilean 'g iarraidh dùnadh
A bhith cho tric 'ga stiùireadh
Le uisge ciùin is garbhan

'S e rinn mo làmhan grànda
'S dh’fhàg iad mar a tha 'ad
A’ bhith cho tric 's a [t]-sàile
Le ròpa làidir cainbeach. [tape: cainbte]

Seo dhuibh suidheachadh dhen òran a chaidh a chlàradh bho Chalum MacNìll (”Maxie” Dan Angus Iain Aonghais Eòin), Highland Hill, Siorramachd Bhictoria mar phàirt do Phròiseact nan Òran Nòs is Fonn fo sgéith a' Chlachain Ghàidhealaich 'sa bhliadhna 2004.