log asteach
logo

Ceap Breatainn: Loch Bhras d’Or

Nòs a’ bhìdh

Marag Gheal

Facal-toisich

Bha na Gàidheil riamh measail air a’ mharaig ris an canadh `ad a' mharag gheal. Tha i `na biadh fasanta gu ruige an là an-diugh. `S an àm a bha bailtean beaga am pailteas air feadh Gàidhealtachd na h-Albann Nuaidh, `s e a bu chleachdadh do dheagh bhean an taighe a bhi 'g éirigh air maragan a dhèanamh aig àm na bùidearachd. Nach blasda marag air an truinnsear `s a’ mhadainn an àm a’ gheamhraidh?

Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach

White pudding has long been a favorite food of the Gaels. It remains relished to the present. When small farms were numerous, housewives would make marag at the time of butchering. Marag is delicious as morning food in the winter.

Dans cet enregistrement, Catherine MacNeil explique comment on fabriquait le boudin noir et le boudin blanc dans sa famille. Elle explique que la seule différence était que le boudin noir utilisait du sang. Dans les deux cas, on utilisait les intestins, généralement d’une vache, qu’on remplissait de suif, d’avoine, d’oignons, de poivre et de sel, puis qu’on fermait et qu’on faisait cuire.

Marag Gheal

CATRÌONA: A’ deanamh nam maragan, nam maragan dubha. Uell, cha d’ rinn mise gin do mharagan dubh’ riamh, ach chunnaig mi mo mhàthair `gan deanamh. Agus an aon diofar a bha annda, bhathas a' cur fuil còmhla ris a’ mhin-coirce, `s a’ gheir, `s a' salann, `s na h-uinneanan, `s rud eile a’ dol annda. `S e an aon rud a bh’ann, ach dìreach gu robh `n fhuil a bh'ann.

EAMAG: Agus thuirt thu…càit an do ghléidh `ad an fhuil?

C: Bhathas a’ gléidheadh ... nuair bhathas a’ bùidsearachd. Bha crogan aca `s bha `ad a’ gléidheadh na fuil. Chunnaig mi mo mhàthair... bhiodh i `cur salann ann. `S rud a choimheadadh thu gum biodh an fhuil fad cola deug neo mar sin, aréir ach dé cho fuar `s a bha e. Cha robh fridges ann.

E: Agus an fheadhainn eile,  na maragan geala, dé bhiodh a’ dol annda sin?

C: Uell, na maragan geala, car mar a bhios mise `gan deanamh, bi mi `cur dà chupa do mhin-coirce, agus mu dhà chupa gu leth do gheir agus cupa, neo còrr math `s còrr `s cupa do dh’ uinneanan cuideachd air a ghearradh car fine.

E: Agus bha `ad amh?

C: Amh, dìreach, air a ghearradh fine `s amh. O, mar eile, làn spàn-tì do phiopar, ach beagan do shalann, ma tha e dhìth air duine, beagan do shalann a chur annda cuideachd. 'S bha thu `n uair sin bha thu `ga cuir seo as a ... a’ startadh air lìonadh na maraig, a’ lìonadh na maraig. `S bha thu ... nuair a bha i làn, bha thu 'ga ceangail, a’ toirt mu chuairt aig an dà cheann air a’ cheangail còmhla.

E: 'S dé bha thu ‘lìonadh?

C: Na craicein. Craicein na maraig.

E: `S dé seòrsa craicein a bh’ ann?

C: Uell, o, bhitheadh `ad ... craicein a bhiodh `ad a' ... beòthach cruidh, sin a bu trice a bha `ad ag ùsaideachadh. Bha `ad ... na craicean na `s moth' a bh'ann ... gur ann à beòthach a bha dà na trì bliadhnaichean a dh’aois. Bha siod `na craicean car na bu mhotha. Ach bha cuid dhiubh... Tha fhios a'm aon bhoireannach gu robh i a` deanamh nam maragan air craicein nan caorach. Nuair a bha `ad ... bhùidsearaicheadh `ad caorach, bha i gléidheadh nam maragan agus bha i ‘deanamh ... ghléidh i na craicein `s a’ deanamh maragan dhe sin.

 
Marag Gheal

1 chupa do mhin-choirce cruinn

1/2 chupa do gheir

3/4 cupa do dh'uineannan air an caobadh

1 spàn mhór do shalann

1 spàn bheag do charabhaidh

1 spàn bheag do bhrìghinn na circeadh

1 spàn bheag do phìobar

1/2 spàn bheag do shalann a' ghaireagain

1 spàn bheag do spìosradh steige

Bioraich le snathad gus nach sgàin i. Goil a' mharag fad uair gus a deanamh seasmhach.

Tar-sgrìobhadh: Sgioba a' Phroiseigt 2012

White puddings made at butchering time remain a food favorite among the Gaels and others.

Préparation du boudin noir et du boudin blanc.

Catrìona ni’n Iomhair Mhìcheil ‘an Shaoir

Tha Catrìona ni’n Iomhair Mhìcheil `an Shaoir `na dheagh bhean an taighe chòir. Chaidh a breith, `s thogadh i, air baile-fearainn ann an Eilean na Nollaig. B’ i a’ Ghàidhlig a' cheud chànan a bhruidhinn i astaigh.  Mar a bha a' chuid a bu motha dhe na nàbaidhean aice `s an àm, `s ann do shliochd muinntir Bharraidh a bhuineas i. Nuair a phòs Catrìona, dh' imich i pìos beag sios a’ rathad a dh'fhuireach an taigh a combanaich, far a bheil i a' còmhnaidh an diugh.  Tha Catrìona air leth taiceil dha 'n a' Ghàidhlig agus do dh'iomairtean ionadail a dh' àrdachas dualchas na Gàidhlig anns an nàbuchd mun cuairt.

Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach

Catherine MacNeil was born and raised on a farm in Christmas Island where, as was the case with surrounding neighbors, Gaelic was her fisrt language. When she married, she moved a short distance down the road to her husband's home.  Catherine is a great supporter of community events. She is a constant support to adult learners and Gaelic cultural events in the area.

Catherine MacNeil est née et a grandi à Christmas Island, où, comme c’était le cas pour ses voisins, la langue maternelle était le gaélique. Quand elle s’est mariée, elle a déménagé non loin, dans la maison de son mari. Catherine défend ardemment les événements communautaires. Elle soutient constamment les apprenants adultes et les événements culturels en gaélique dans la région.